અમેરીકન હાઈવે પરની ત્રણ ઘટનાઓ

    આ લેખ ‘ઓપિનિયન’ પર અહીં વાંચો.

આ વિષયને આનુષંગિક અભ્યાસ લેખ

અહીં ક્લીક કરો.

ડલાસ અને ફોર્ટવર્થના મહાનગરોને વીંધીને સોંસરવા જતા; એટલેંટીક અને પેસીફીક મહાસાગરોને જોડતા; રાશ્ટ્રની અર્થવ્યવસ્થાની ધોરી નસ જેવા; ઈન્ટરસ્ટેટ હાઈવે (આઈ-20 ) ઉપરથી મારી ગાડી કલાકના 60 માઈલની ઝડપે પુરપાટ પસાર થઈ રહી છે. આ રશ અવર છે. મારી આજુબાજુ રસ્તાની ચાર લેનો મારા જેવી જ અસંખ્ય ગાડીઓ, વાનો અને ખટારાઓથી ભરચક ભરેલી છે. વાહનોની વચ્ચે બહુ જ ઓછી જગ્યા છે. ગાડીઓનો સતત પ્રવાહ ધસમસી રહ્યો છે.  સામેની દીશાની ચાર લેનોની પણ આ જ પરીસ્થીતી છે. મને એમ પ્રતીતી થઈ રહી છે કે, હું દેશની ધોરી નસ જેવા આ હાઈવેમાંથી વહી રહેલા, અને દેશના આર્થીક વ્યવહારને ધમધમતું રાખતા, કરોડો રક્તકણો જેવો એક રક્તકણ છું. ગતીનો પ્રાણવાયુ અને પેટ્રોલનું ઈંધણ મને ફુલાવીને ટેટા જેવો બનાવી રહ્યાં છે. સતત ધસમસતા મારા જેવા આ બધા રક્તકણો; તેમજ ટ્રેનો, જેટપ્લેનો અને મહાકાય સ્ટીમરોમાં વહી રહેલા, આવા જ અનેક રક્તકણો રાશ્ટ્રની આર્થીક વ્યવસ્થાને ધમધમતી રાખી રહ્યાં છે. વીશ્વના આ સૌથી સમ્રુદ્ધ દેશ જેવા તગડા બનવા, દુનીયાના પ્રત્યેક રાશ્ટ્રે હોડ બકી છે. આખું માનવજગત એક ન અટકાવી શકાય તેવી દોડમાં પ્રવ્રુત્ત છે; અને પ્રત્યેક ક્ષણે આ દોડ જેટની ઝડપે, સતત વર્ધમાન થતી રહે છે. આ મુશકદોડનો કોઈ અંત નજર સમક્ષ દેખાતો નથી. બધાં વીનાશની, સર્વનાશની દુર્ગમ ખીણ તરફ, પ્રચંડ ગતીએ, એકશ્વાસે, ધસમસી રહ્યાં છે. કોઈને બ્રેક લગાવવાની ફુરસદ, ઈચ્છા કે સમય નથી.
ત્યાં જ આવી વીચારધારામાં મારા ખીન્ન માનસમાં સત્યનો એક ઝબકારો થાય છે કે, હું એક એક્ઝીટ ચુકી ગયો છું; અને ખોટો એક્ઝીટ લઈ પુર્વ(!) દીશામાં જવાને બદલે પશ્ચીમ(!) તરફ ધસી રહ્યો છું!

***********

       મારા આખા શરીરે પરસેવો વળી ગયો છે. હું મારી પથારીમાં સાવ શબવત્ પડેલો છું. એક બીભીશણ દુઃસ્વપ્ન હમણાં જ પસાર થઈ ગયું છે. એ સ્વપ્ન ચાલીસ વરસ પછીના આ જ આઈ-20 હાઈવેનું હતું. આખો રસ્તો સવારના આઠ વાગે ભેંકાર, ખાલી પડેલો હતો. એની ઉપરથી સમ ખાવા બરાબર, એક પણ વાહન ચાલી રહ્યું નહોતું. એની ઉપર ઠેકઠેકાણે વનરાજીએ સામ્રાજ્ય જમાવી દીધું હતું. વીતેલી અર્થવ્યવસ્થાના મહાઅજગર જેવો આ હાઈવે શબની જેમ સડતો પડેલો જણાતો હતો. દુર્દશાની અસંખ્ય કીડીઓ તેના દેહનું ભક્ષણ કરી રહી હતી. બધી જ રેલ્વે લાઈનો, બધાજ મહાસાગરો અને સમસ્ત આકાશમાં ક્યાંય એક પણ વાહન સરકી રહ્યું ન હતું. આખી દુનીયામાંથી પેટ્રોલીયમનું છેલ્લું ટીપું અને કોલસાનો છેલ્લો ટુકડો વપરાઈ ગયાને પણ પાંચ વર્શ વીતી ગયાં હતાં. તોડી નાંખવામાં આવેલા બંધોને કારણે બધાં જળાશયો પણ ખાલી પડેલાં હતાં. થોડા વરસો પહેલાં, પાણી અને શક્તીસ્રોતો માટે ખેલાયેલા, ત્રીજા વીશ્વયુદ્ધમાં નેવું ટકાથી ય વધારે માનવજાત નાશ પામી ચુકી હતી. અણુયુદ્ધના કારણે પેદા થયેલી ગરમીથી પીગળેલા ધ્રુવીય બરફે વીશ્વનાં બધાં જ બંદરોને પાણી નીચે ગરકાવ કરી દીધાં હતાં. બધી સલ્તનતો તહસ નહસ બની ચુકી હતી. જગતની બધી અર્થવ્યવસ્થા, અરે! આખું સમાજજીવન ભાંગીને ભુક્કો બની ગયાં હતાં. મારા જેવાં ગણ્યાંગાંઠ્યાં કોક’જ દુર્ભાગી માનવજીવો આમતેમ ખોરાક અને પાણી માટે જંગલોમાં વલવલતાં, આથડતાં હતાં. જુના શહેરના બહુમાળી મકાનોના બધાં ખંડેરો ભયાવહ વનરાજીમાં અરણ્યરુદન કરી રહ્યાં હતાં. સમસ્ત માનવજીવન ખોડંગાતું, કણસતું, આક્રંદતું ગુફાજીવન તરફ મંથર ગતીએ, કીડીવેગે સરકી રહ્યું હતું. આજુબાજુના જંગલનો ભાગ બની ચુકેલા આઈ- 20 ઉપર હું ભુખ્યો અને તરસ્યો, નીર્વીર્ય અને નીશ્પ્રાણ, હતપ્રભ અને હતાશ ઉભેલો હતો. કઈ ઘડીએ, કોઈ રાની જાનવર આવીને મારો કોળીયો કરી જશે, તેના ભયથી હું થરથરી રહ્યો હતો. મારું આખું શરીર આ ભરશીયાળામાં પણ પસીને રેબઝેબ બની ગયેલું હતું.
અને મારા ખોટા એક્ઝીટે મને ક્યાંથી ક્યાં લાવી મુક્યો; તેની મરણપોક પાડીને હું ઝબકીને જાગી જાઉં છું.

***********

       બાથરુમમાંથી પાછો આવી હું પથારીમાં સુઈ ગયો છું. પેલી દુર્દમ દશા તો એક સ્વપ્ન જ હતું, તેની પ્રતીતી થતાં હું ફરી પાછો નીદ્રાદેવીને શરણે જાઉં છું. ઘસઘસાટ ઉંઘની વચ્ચે એક નવું પરોઢ ઉગી નીકળે છે. હું ફરી પાછો એવા જ રશ અવરમાં, એ જ આઈ-20 હાઈવે પરથી, મારી હાઈપાવર બેટરીથી સંચાલીત નાનકડી ગાડીમાં પુરપાટ પસાર થઈ રહ્યો છું. પણ હવે પહેલાં જેવો ધમધમાટ નથી. હવે શહેરમાં ગણીગાંઠી અને નાનકડી ઓફીસો જ છે. સૌ પોતાના ઘેરથી જ ઈન્ટરનેટ પર કામ કરી લે છે. જીવનજરુરી બધી વસ્તુઓ હવે તેમને ઈ-ઓર્ડર પ્રમાણે ઘેર પહોંચાડવામાં આવે છે. માત્ર શોખની વસ્તુઓ માટે જ લોકો માર્કેટમાં જાય છે. અથવા આનંદપ્રમોદ માટે કે મીત્રો અને સંબંધીઓને મળવા જવા, મારી જેમ ગાડીઓ વાપરે છે. અને તે ગાડીઓ પણ સ્વયંસંચાલીત વીજળીના રેલ સ્ટેશનો પર જ પાર્ક કરવામાં આવેલી હોય છે. મોટા ભાગની યાતાયાત, સ્વયંસંચાલીત, અત્યાધુનીક અસંખ્ય સંખ્યાની બુલેટ ટ્રેનો વડે જ થાય છે. બધાં કારખાનાં રોબોટો ચલાવે છે. બધા સામાનની આપલે પણ સ્વયંસંચાલીત સ્ટોરોમાં રોબોટો જ સંભાળે છે. હાઈવે પર ચાલી રહેલા મોટા ભાગનાં વાહનોમાં આવા રોબોટ ચાલકો જ છે ! મારા જેવા કો’ક જ સહેલાણીઓ અથવા ઈલેક્ટોનીક સાધનો, મહાકાય પાવરહાઉસો કે કારખાનાંઓના તાત્કાલીક મરામતકામ માટે જતાં સ્ત્રીપુરુશો જ ગાડીઓમાં બેઠેલાં છે. બાકીનું બધું રોજીંદું ઉત્પાદન અને મરામતકામ તો રોબોટો જ સંભાળે છે. આખા વીશ્વની શક્તીની જરુરીયાતો માટે હવે કરોડો ‘ટોકોમેકો’ સુસજ્જ છે. તેમાં પેદા થતી વીજળી આખા વીશ્વની હજારો વર્શોની જરુરીયાત માટે પર્યાપ્ત છે. સુર્યના નાનકડા સંતાન જેવા આ આદીત્યોએ આખાય વીશ્વની રુખ બદલી નાંખી છે. બધો વ્યવહાર તેમના થકી પેદા થતી વીજળી વડે ચાલે છે. સમુદ્રના પાણીમાંથી આ જ વીજળી અમર્યાદીત જથ્થામાં શુદ્ધ પાણી પણ બનાવી દે છે. પ્રદુશણ એ ભુતકાળની, અને બીનજરુરી ઘટના બની ચુકી છે. પાણી અને શક્તી સ્રોતો માટેના દેશ દેશ વચ્ચેના ઝગડા અને ભીશણ યુદ્ધો ભુતકાળની ઘટનાઓ બની ચુકી છે. માનવજાતના એક જ ઝંડા નીચે સમસ્ત વીશ્વ એક જ રાશ્ટ્ર બની ચુક્યું છે.
હું ‘શાર્દુલવીક્રીડીત’ માં ગણગણી રહ્યો છું –

”આશા એક જ એ રહી જગતને અસ્તીત્વની દોટમાં.
વ્હાલા સુરજદેવ! આજ જગવો વીસ્ફોટ નાના કણે. “

( આખી પદ્ય રચના ‘આદીત્ય’ વાંચવા અહીં ‘ ક્લીક ‘ કરો. )

        અને એ આશાભર્યા વીસ્ફોટના પ્રતાપે તો અત્યારે મારી આ ગાડી ચાલી રહી છે. માનવજાતની બધી દુર્વ્રુત્તીઓ, દર્પ, ઈર્શ્યા, સામર્થ્ય માટેની દોડ અને ખેંચાખેંચી પણ ભુતકાળની બાબતો બની ચુકી છે. મારી ગાડીના રેડીયો પરથી મંગળના ગ્રહ પરથી પ્રસારીત થઈ રહેલી, મધુરી ગુજરાતી ગઝલોની સુરાવલીઓ મારા ચીત્તને દીવ્ય આનંદ આપી રહી છે.
આ નવા એક્ઝીટે તો મને મહામાનવજાતીનો એક અંશ બનાવ્યો છે.

***********

       અને નવી આશાના સુપ્રભાતમાં, હું આળસ મરડીને, પ્રસન્નચીત્તે, આઈ-20 હાઈવે પરની પહેલી સત્ય ઘટના અને પછીનાં બે સ્વપ્નોને મારા નોટબુક કોમ્પ્યુટરમાં ‘ફોન્ટબદ્ધ’ કરવા માઉસની પહેલી ‘ક્લીક’ લગાવવાનો એક્ઝીટ લેવા પ્રયાણ કરું છું!