પોલીસે ચા પીવડાવી

નવેમ્બર 2003- અમદાવાદ
મેમનગર ચાર રસ્તા આગળનો ટ્રાફીક સીગ્નલ.

    હું સ્કુટર ઉપર સવાર થઈને ડ્રાઈવ-ઈન વીસ્તાર તરફ જઈ રહ્યો છું. મારું ધ્યાન મારા એક જુના અને પ્રીય મીત્ર સાથે ગાળેલા યાદગાર સમયની સ્મૃતીઓમાં ખોવાયેલું છે. જુવાનીના એ બીન્ધાસ્ત દીવસો, એ જુસ્સાભરેલી વાતો, એ ઉત્સાહ અને એ નીર્દોષતાનાં સંસ્મરણો ઉભરી રહ્યાં છે. એ મીત્રને આજે ઘણા વરસ પછી મળાશે; એ આનંદ ચીત્તમાં ઉભરી રહ્યો છે.

     અને ત્યાં જ એક કર્કશ સીસોટી, વાદળોમાંના એ મધુર સપનાંઓ અને સ્વૈરવીહારમાંથી મને અમદાવાદના ડામરના રસ્તાની કાળી ડીબાંગ સપાટી પર ખાબકી દે છે.

      હવે ભાન થાય છે કે, લાલ સીગ્નલમાં સ્કુટર હંકારી જવાનો અક્ષમ્ય ગુનો હું આચરી બેઠો છું. એ દીવાસ્વપ્નની શું કીમ્મત મારે ચુકવવી પડશે તેનો અમદાવાદી હીસાબ હવે શરુ થઈ જાય છે! ખાખી પાટલુન અને સફેદ ખમીસ્સ પહેરેલો, એ અમદાવાદી ઠોલો ( કે મફતલાલ?) દૃષ્ટીગોચર થાય છે. એ મને રસ્તાની બાજુએ દોરી જાય છે.

     સ્કુટર બંધ કરી, હું હવે આવી પડનાર વીપત્તી માટે પુર્વતૈયારીઓ કરવા લાગું છું. અમદાવાદની ધરતી ઉપર ઘણા વખત બાદ કરેલ આ ગુના માટે મને મારી જાત ઉપર નફરત પેદા થવા માંડે છે. ‘અમેરીકામાં ત્રણ વરસ રહેવાથી પેદા થયેલી શીસ્તભાવના આટલી ઝડપથી, અમદાવાદી માહોલમાં હું ગુમાવી બેઠો’ – એ માટેનો પશ્ચ્યાતાપ પણ ઉભરી આવે છે.

     મફતલાલ ડ્રાઈવીંગ લાયસન્સ માંગે છે. હું પાટલુનના ડાબા ખીસ્સામાં હાથ નાંખું છું અને મને કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે કે, હું તે ઘેર ભુલી ગયો છું. મારા હાવભાવ પરથી જ, તેને આ બીજી વાસ્તવીકતાની તરત ખબર પડી જાય છે. મારા મ્લાન વદન ઉપર શીયાળાની એ ઠંડીમાં પણ પસીનો પથરાવા માંડે છે. આ બે અક્ષમ્ય ગુનાઓ માટેની મારી લાચારી સ્વયંસંચાલીત રીતે ઉભરવા માંડે છે.

     એની શી કીમ્મત ચુકવવી પડશે તેનો અંદાજ લગાવવાના વહેવારુ પ્રયત્નો મારા મનમાં શરુ થઈ જાય છે. હવે શી રીતે આવી પડેલી આ આપત્તીને પહોંચી વળવું એના વીચારમાં જુની અમદાવાદી આદત પ્રમાણે સસ્તામાં ‘પતાવટ’ કરવી કે કેમ તે વીકલ્પ પહેલો જ ધ્યાનમાં આવે છે. પણ અમેરીકામાં થયેલા આવા અનુભવથી જાગેલા નવા સંસ્કાર મને એવી પતાવટ કરવામાંથી ખાળે છે.

    અમેરીકાનો એ અનુભવ જાણવા અહીં ‘ ક્લીક’ કરો. 

   મારો ગુનો કબુલ કરી હું તેને તેને મારી મજબુરી સમજાવું છું. સાથે મફતલાલજીને નજીકની ચાની કીટલીની રેંકડી પર ચા પીવા આમંત્રું પણ છું; તે કશું બોલ્યા ચાલ્યા વગર મારી સાથે આવે છે. હું ‘કટીંગ’  નહીં પણ, બે આખી ચાનો ઓર્ડર આપું છું. સ્વાભાવીક રીતે મારો હાથ હવે જમણા ખીસાને ફંફોસે છે. અને ત્રીજા સત્યનું રહસ્યોદ્ઘાટન થાય છે કે, હું પૈસાનું પાકીટ પણ ઘેર ભુલી ગયો છું. ચાલાક મફતલાલને કોઈ કથન વીના આની જાણ પણ થઈ જાય છે.

     હું ચાનો ઓર્ડર રદ કરવા રેંકડીવાળાને વીનંતી કરું છું.

      અને કદી ન બની હોય તેવી ઘટના બને છે, મફતલાલ એને વારે છે. રદ કરેલા ચા બનાવવાના ઓર્ડરને સુધારીને ‘બે કટીંગ બનાવજે’ એમ સુચના આપે છે. હું વીસ્ફારીત નેત્રે, ‘ હું સ્વપ્નમાં તો નથી ને?’ અથવા ‘ આ ન માની શકાય એવી આ ઘટના સાચી છે કે જુઠી? ‘ તેની ખાતરી કરવા મારા પગને ચીમટો ભરી લઉં છું.

     હસીને મફતલાલ મને કહે છે,” આજે મારા તરફથી ચા પી લો.” હવે અમારી વચ્ચે એક નવા સંબંધની શરુઆત થાય છે. ચાના ઘુંટડા ગળાની નીચે ઉતારતાં અમે ઘણી બધી વાતો પર ચઢી જઈએ છીએ. એ પણ મારી જેમ શેરો શાયરીનો શોખીન છે.

     ચાનો એ મધમીઠો પેગ પુરો થાય છે. હું એને પુછું છું,” સાહેબ! હવે મારે શું કરવાનું? કઈ કોર્ટમાં ક્યારે હાજર થવાનું? “ અને એ હાથ હલાવી મને જતો કરે છે. ભવીષ્યમાં સતેજ રહેવાની અને થોડા ઓછા ભુલકણા થવાની સલાહ આપે છે; અને અમે છુટા પડીએ છીએ.

    ‘ પુણ્ય પરવાર્યું નથી’ એની મને પ્રતીતી થઈ જાય છે. ‘આમ પણ બને. ’ એવી મીઠી મુંઝવણ સાથે આ અનન્ય અનુભવ મારા એ જુના મીત્ર સાથે વાગોળવા હું સ્કુટર ચાલુ કરવા બટન દબાવું છું.

     ‘એ સજ્જન પોલીસમેન ઠોલો કે હું?’ એવા આંતરદર્શનની પણ શરુઆત થઈ ગયેલી છે. પણ એ મનન અને ચીંતનને બ્રેક મારી, બીજા ટ્રાફીક સીગ્નલ આગળ આ ઘટનાનું પુનરાવર્તન ન થાય એ માટેની સતર્કતાનું એક્સલરેટર દબાવી; હું મીત્રના ઘર તરફ સભાનતા અને પરીતોષની લાગણીઓથી સભર બનીને પ્રયાણ આદરું છું.