શીલ્પ- એક લઘુકથા

‘ ગદ્યસુર ‘ પર એક નવો જ પ્રયોગ.

બહુ જ વખણાયેલી ,
ભુમી પુત્રમાં ‘વીણેલાં ફુલ’ શીર્ષક હેઠળ પ્રસીદ્ધ થયેલી ,
હરીશ્ચન્દ્ર બહેનોએ રુપાંતર કરીને લખેલી,
એક વાર્તાનું લઘુકથામાં રુપાંતર.

—————————————

માનસી પોતાના કળાના સામાયીક માટે પ્રખ્યાત શીલ્પકાર સ્વ. કામતનાં શીલ્પ સંગ્રહને આવરી લેતો અહેવાલ બનાવવા માંગતી હતી.  આ માટે સ્વર્ગસ્થ કલાકારનાં પુત્રવધુ સુધાની સુચના પ્રમાણે ગ્રામ્ય વીસ્તારમાં આવેલા તેમના વીશાળ વાડી વાળા બંગલે તે પહોંચી ગઈ.

બંગલાના કમ્પાઉન્ડમાં અનેક શીલ્પો મુકેલાં હતાં. એકે એક શીલ્પ  એ સદગત કલાકારની અપ્રતીમ પ્રતીભાની ચાડી ખાતું હતું. પાણી ભરીને આવતી બાઈના એક નમુનેદાર શીલ્પ આગળ તો તે ઉભી  જ રહી ગઈ. થોડીવારે આવી જ એક બાઈ પાણી લઈને આવતી તેણે નીહાળી. કદાચ આ જ બાઈને મોડલ તરીકે રાખવામાં આવી હશે.

સાંજ પડી ગઈ હોવાથી સુધાબેને માનસીને કહ્યું ,” કાલે સવારે બધું બતાવીશ. અત્યારે જમી લો અને આરામ કરો.”

જમતી વખતે ત્રણ ભાણાં તૈયાર હતાં. માનસીને આશ્ચર્ય થયું. પણ કશું પુછ્યા વગર તે જમીને, અતીથી માટેના ઓરડામાં  સુવા ગઈ. રસ્તામાં તેણે એક કામવાળી બાઈને ઉપરના માળ પર ત્રીજી થાળી લઈ જતાં જોઈ.

‘ બીજું કોઈ મહેમાન હશે. ‘ માનસીએ વીચાર્યું.

બીજે દીવસે સવારે, સુધાએ બહાર અને ઉપરના માળે પ્રદર્શન રુમમાં રાખેલાં બધાં શીલ્પો વીગતે બતાવ્યાં. બાજુનો એક ઓરડો બંધ હતો.

માનસીએ પુછ્યું,” આમાં શું છે?”

સુધાએ વાત ઉડાવી કહ્યું,”: એમાં ખાસ જોવા લાયક કશું નથી.” આમ કહી, માનસીને સ્વ. કામતનની શૈલી અને જીવન ભરની સાધનાનો ખ્યાલ આપ્યો.

માનસીએ પુછ્યું,” એક શીલ્પ બનાવતાં તેમને કેટલો સમય લાગતો?”

સુધા ,” એક, બે, ત્રણ અઠવાડીયાં કે કદીક મહીનાઓ પણ.”

માનસી, “ કોઈક શીલ્પ બરાબર ન બન્યું હોય તો?”

સુધા,” એના ટુકડે ટુકડા કરીને, કચરામાં ફેંકી દે.”

માનસી, ”  એમનું કોઈ અધુરું કે બરાબર ન બન્યું હોય, તેવું શીલ્પ બચ્યું નથી? “

ખીન્ન અવાજે અને ખચકાતાં સુધાએ કહ્યું,” ઉપરના માળના બંધ ઓરડામાં એવું જ એક શીલ્પ છે – એમનો અર્ધ પાગલ દીકરો, મારા વર, બહુ પ્રેમાળ જણ. તેમનામાં બાપ જેટલી કુશળતા ન આવી શકી; એટલે એમને ઠુકરાવી દીધા;  અપમાનીત કરી દીધા; પાગલ જેવા બનાવી દીધા. એ શીલ્પ હું જીવની જેમ સાચવું છું. એ તો મારું જીવન સર્વસ્વ છે. પણ આ વાત તમે તમારા પુરતી જ રાખજો. ”

માનસી વીચારમાં પડી ગઈ ” કયું શીલ્પ અને કયો શીલ્પકાર મહાન?”

– શબ્દો :  316

———————————————–

મુળ પુસ્તક

• વીણેલાં ફુલ – ગુચ્છ : 15, વાર્તા -1

મુળ લેખીકા ( મરાઠીમાં )

• શ્રીમતી દેવકી વળવડે

મુળ રુપાંતરકાર

• હરીશ્ચન્દ્ર બહેનો

શબ્દો

• 800 +

———————————–

ગુજરાતી સાહીત્યકોશ અનુસાર  –

[ ખંડ – 3  માંથી સંક્ષેપ ]

લઘુકથા ટુંકી વાર્તા કે ટુચકો ( જોક) નથી . શબ્દલાઘવ એનું પ્રધાન તત્વ છે. પુનરાવર્તનકારી વર્ણન, અલંકાર વીગેરેને ને એમાં કોઈ અવકાશ નથી. તે માત્ર કથાવસ્તુને વફાદાર રહે છે અને જીવનના એક જ સંદર્ભને આલેખે છે. સંવેદન અને ચમત્કૃતી એનાં અતી આવશ્યક અંગો છે.

ગુજરાતી સાહીત્યમાં એની શરુઆત 1967 થી થયેલી માનવામાં આવે છે.

—————————————

મારી માન્યતા અનુસાર –

કવીતામાં જે સ્થાન હાઈકુ , તાન્કા કે મુક્તપંચીકાનું છે, તેવું જ સ્થાન ગદ્ય સાહીત્યમાં લઘુકથાનું છે. વેબ પર વધતા જતા સાહીત્ય વાંચન સાથે, થોડામાં ઘણું કહી જતી લઘુકથા વધારે ને વધારે પ્રસ્તુત બનતી જાય તેવી શક્યતા મને જણાય છે.