અહંકાર વિશે દાદા ભગવાન

દાદા ભગવાનના વચનો જીવનના અનેક પાસાંને આવરી લે છે. આ લેખકની ગુંજાઈશ એમના શિખર સુધી તો શું , તળેટીમાં પણ પહોંચે એટલી નથી. પણ અહંકાર વિશે હું જે સમજ્યો છું, તે વાચકમિત્રોના વાંચન માટે અહીં રજૂ કરવાની હિમ્મત અને ધૃષ્ટતા કરું છું.

એક જ આશય કે, જીવનના તમામ પાસાંઓને આવરી લેતું આ મનન દરેકે સમજવું મને જરૂરી લાગ્યું છે. આપવડાઈ લાગે તો ભલે પણ આ બાબત ચપટીક સમજણ આવવાના પ્રતાપે મને જે અનહદ ફાયદો થયો છે; તે જોઈ,જાણી મિત્રો સુધી થોડીક સમજણ પહોંચાડવા મન થયું છે ; તો દરગુજર કરશો.

અહં વિશે મનોવૈજ્ઞાનિકો, ચિંતકો, ફિલસૂફોએ ઘણું બધું લખ્યું છે. દાદા ભગવાન આને બહુ સાદી રીતે સમજાવે છે.

આપણે જેને ‘ હું’ કહીએ છીએ, તે ત્રણ હોવાપણાંનો બનેલો છે-

• હું
• બાવો
• મંગળદાસ

‘હું’ એ આપણું પાયાનું જિવંત તત્વ છે – એને દાદા ભગવાન ‘શુદ્ધાત્મા’ કહે છે.

‘મંગળદાસ’ એ આપણી ઓળખ, આપણું નામ છે; જે જીવન દરમિયાન એક જ રહે છે, સિવાય કે, ઉપનામ હોય કે, ઘર કે બહારનું જુદું નામ હોય કે, આપણે છેતરામણીના ‘ગોરખધંધા’ કરતા હોઈએ! ( Anonymous or pseudo names)

‘બાવો’ એ આપણું મહોરું છે. એ અનેક હોય છે. આપણે અલગ અલગ વ્યક્તિઓના પુત્ર, બાપ, પતિ, ભાઈ, દિકરી, મા, પત્ની,બહેન, ગ્રાહક, મિત્ર, દુશ્મન, હરીફ વિ. બનીને તે મહોરાંને અનુરૂપ આચરણ કરતા હોઈએ છીએ.

મંગળદાસ અને બાવો એ આપણા અહંકારનાં પાસાં છે. જીવનપર્યન્ત એ આપણી સાથે રહે છે. કદાચ મંગળદાસ બદલાય દા.ત. ‘નરેન્દ્ર’ સન્યાસ લીધા બાદ ‘વિવેકાનંદ’ બની ગયા.

પણ બાવાના વેશ તો અનેક હોય છે, અને નવા નવા ઉમેરાતા હોય છે. દાદા ભગવાને આ મહોરાંઓને ‘ફાઈલ’ એવું નામ આપ્યું છે. જેટલી આ ફાઈલો કોરી થતી જાય, તેમ તેમ બાવાપણું ઓસરતું જાય.

આપણે જેને અહંકાર કહીએ છીએ, તે આ બેને પ્રતાપે હોય છે.

જ્યારે સાચો હું તો સાવ જૂદો જ છે; તેમ આપણે અભાન રીતે જાણતા હોઈએ છીએ. તે સતત પેલા બેની આલોચના કર્યા કરતો હોય છે, એમના પ્રતાપે સુખી કે દુઃખી થતો હોય છે. પણ મૂળભૂત રીતે એને જીવનકાર્ય સાથે ખાસ લેવા દેવા હોતી નથી. એ તો પાયાનું   જીવંત તત્વ છે.

અહંને દૂર કરવાની જે વાત થતી હોય છે; તે આપણા આ પાયાના હોવાપણાને મહત્વનું સ્થાન આપવાની હોય છે. બાવો અને મંગળદાસ કદી સમ્પૂર્ણ રીતે નિકળી ન શકે, સિવાય કે, ચેતનાના સર્વોચ્ચ શિખરે પહોંચી શકનાર વીતરાગ, અથવા સહજ ભાવ કે સમતા પ્રાપ્ત કરનાર વ્યક્તિઓ.

જેમ જેમ આપણે મૂળભૂત તો શુદ્ધાત્મા જ છીએ, તે ભાવ પ્રબળ બનતો જાય, તેમ તેમ અહં ઓગળતો જાય; એમ આપણે કહી શકીએ.

જો કે, આ બધો તો વાણીવિલાસ જ થયો. એની અનુભૂતિ અને એ સભાનતામાં પ્રગતિ તો અભ્યાસ અને તપથી જ થાય.

—————–

આ વિષય અંગે આધારભૂત માહિતી દાદા ભગવાનની વેબ સાઈટ પરથી મળી શકશે…….. અહીં ‘ક્લિક’ કરો.

દાદા ભગવાનનો ટૂંક પરિચય વાંચવા અહીં ‘ક્લિક’ કરો.