બની આઝાદ – દિવ્ય અને સામ્પ્રત જીવન

આખી લેખમાળા માટે અહીં ‘ક્લિક’ કરો

હજારો પર્વતોથી ઘેરાયેલો એ પ્રદેશ છે. એ પર્વતો ચઢ્યા વગર ત્યાં પહોંચી શકાતું નથી. પણ ત્યાંની વાત જ કાંઈ ઓર છે. ત્યાં અત્ર, તત્ર, સર્વત્ર  કેવળ આનંદ, શાંતિ અને સંતોષ પથરાયેલાં પડ્યાં છે. ત્યાં કોઈ કુરૂપતા, કુટિલતા, ક્રૂરતા, કુવિચાર – કશુંયે કુત્સિત ક્ષણ માત્ર પણ ટકી શકે તેમ નથી. એ સ્વર્ગ જેવો પ્રદેશ છે – જાણે કે, ઈડનનો બગીચો. પણ  ત્યાં કોઈ રહેતું જ નથી!

     એ પર્વતોની ટોચે ચઢીને જેમણે એનું નિરીક્ષણ કર્યું છે; એવા મહાન વ્યક્તિઓની વાણી પરથી જ આપણને તો આવો કોઈ પ્રદેશ છે; એની જાણ થઈ શકે છે. એ પેગંબરો છે; પરમ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરેલા તીર્થંકરો છે – એ છે વીતરાગો અને સંતો; મુનિઓ અને  ઋષિઓ, પીરો અને સેજો (Sages) કે એવા બધા યુગોત્તર મહાત્માઓ. એમના હૈયે એ પર્વતોની આ બાજુની તળેટીમાં યાતના અને દુઃખના અડાબીડ જંગલોમાં અટવાયેલા જીવો માટે નિર્મળ પ્રેમ અને અપાર કરૂણાની ભાવના સદા વ્યાપ્ત રહે છે.

—————

    કેવું એ અડાબીડ જંગલ? એકમેકને મારી, કાપીને પોતાના જ સ્વાર્થમાં રચ્યા પચ્યા પામર જીવોનાં ટોળેટોળાં. સદા અંધકારમાં સબડતા, અજ્ઞાનની ઘોર નિદ્રામાં સદા સૂતેલા રહેતા,  ક્ષુદ્ર જંતુઓ. એમને એ વિકરાળ જંગલ સિવાય કશુંય હોઈ શકે; તેની જાણ જ નથી. એ સદા તાણમાં,ગંદકીમાં, દરિદ્રતામાં, રોજનો રોટલો  મેળવવાની દોટમાં સબડતા જ રહે છે. હતાશા, ન ઓલવી શકાય એવી ભુખ અને તરસ અને દુઃખોના દરિયા – એ જ એમની સદાકાળ માટેની નિયતી છે.

    એમાંથી  થોડાક જાગેલા જંતુઓએ ક્યાંક જંગલનાં ઝાડ કાપી, ત્યાં સપાટ મેદાનો બનાવી વસવાટ કર્યો છે; સંસ્કૃતિઓ વિકસાવી છે. જીવન નિર્વાહ માટે અવનવી ખાદ્ય સામગ્રીઓ અને એ માટેનાં સ્રોત બનાવ્યાં  છે.  મહાલયો, ધોરીમાર્ગો, રમત ગમત અને આનંદ પ્રમોદનાં સાધનો સર્જ્યાં છે. પણ ત્યાંય એ જંતુઓની પિરામીડની ટોચે ચઢી જવાની, એ બધી સંપદાના સ્વામી થવાની મહત્વાકાંક્ષાઓ, રાજરમતો, ગળાકાપ હરિફાઈઓ સતત રમમાણ છે. એ મૂષકદોડમાં વિજેતા બનવા વિજ્ઞાનની સહાયે જાતજાતનાં શસ્ત્રાસ્ત્રો અને વિજય બાદ અમર્યાદ ભોગ વિલાસ માટેનાં અવનવાં સાધનો વિકસાવવામાં અને અમર્યાદ રીતે વાપરવામાં એ જમાતો મશગૂલ છે. એમની પાસે જ્ઞાન તો છે – અઢળક જ્ઞાન છે. પણ એ અમર્યાદ લાલસાઓને જ પોષે છે.

    એમાંના કોક, ચપટીક વધારે જ્ઞાન કે જ્ઞાનના મદ વાળાઓ ઓલ્યા પર્વતો પરથી મળી રહેલી, જાગવા માટેની બાંગો સાંભળી એ તરફ કાન સરવા કરે છે. એ સંદેશા ધ્યાનથી સાંભળવા બે ડગલાં ચાલી,  થોડીક ઊંચી ટેકરીઓ પર ચઢી, પર્વતની ઓલી પારના ઈડનના બગીચાની, કોઈક અજાણ, અણદીઠ, સપન ભોમકાની વાત્યું અને વર્ણન સાંભળી મોહિત/ સમ્મોહિત બની જાય છે. અને પછી એ તો  મચી પડે છે –  સુસંસ્કૃત ટોળાંઓને એની જાણ કરવા. અમર્યાદ સત્તા અને ભોગવિલાસથી કંટાળેલા પિરામીડોની ટોચે વસતા માંધાતાઓ પણ આ નવા પ્રદેશોને સર કરવાની નવી શક્યતાઓથી  આકર્ષાઈ,સપન ભોમના આ દલાલોને પોષે છે; સંવર્ધે છે.

    આ નવી સાંઠ ગાંઠ અને જુગલબંધી  એ સપન ભોમકામાં પહોંચવાનો રસ્તો અમૂક જ પર્વત પરથી છે; એની ઢોલ પીટી પીટીને ટોળાંઓને જાણ કરતી રહે છે. અને પછી… કોનું ટોળું મોટું, એની આત્મવંચનામાં પર્વત પરથી મળેલા સંદેશાઓનું કચુંબર!

• એનો પ્રચાર.
• નવી સલ્તનતો. 
• એ સલ્તનતને રક્ષવા, વધારવા માટે
  • યુદ્ધો
  • વૈચારિક બળાત્કારો
  • લોહિયાળ રક્તપાત
  • દમન.
  •  દિવ્ય જીવનની વાતોના વડાં
  • થોથાંના ઢગલે ઢગલા!  
  • માન્યતાઓ અને પૂર્વગ્રહોના ન આટોપી શકાય એવાં પડળો
• ફરી એ જ જંગલના ઓથાર નવલા સ્વરૂપે જારી
• રૂપાળાં જંગલો
• સુધરેલી જંગાલિયત!
• રૂપાળી કુરૂપતા!

    અને આ જગતના  આ બધા વિવાદો અને બખેડાઓથી કંટાળેલા કોઈક ‘દિવ્ય જીવન છે જ નહીં – એ બધા કલ્પનાના ગુબ્બારાઓ છે. જે છે તે આ છે.’ એમ જોરશોરથી બરાડતા વાસ્તવવાદીઓ અને વિવેક પંથીઓ પણ ખરા જ તો! એમનો વળી જૂદો જ ચોકો.

      કોઈનેય  ક્યાં નવરાશ છે – એ દિવ્ય જીવન છે કે નહીં એની જાત ચકાસણી કરવા તસુ ભાર પણ એ પર્વતની ઉપર ચઢીને જાત અનુભવ લેવાનો?

     ખેર, આ છે સામ્પ્રત જીવનની એક ઝલક. આ એક પરિકલ્પના જરૂર છે. પણ માનવ સંસ્કૃતિની શરૂઆતથી શા માટે માણસને એ ઈડનના બગીચાનાં સ્વપ્નો સતાવે છે/ સતાવતાં જ રહેશે  – એ તરફ અંગુલિનિર્દેશ કરવાનો આ એક પ્રયાસ છે.

———–

 આ શ્રેણીનો છેલ્લો હપ્તો – ‘ઉપસંહાર’ અહીં …