આસ્તિક / નાસ્તિક – શ્રી. શરદ શાહ

       [ શરદ ભાઈનો પરિચય વાંચવા આ ફોટા પર ‘ક્લિક’ કરો

અને અહીં પણ ]

• હું કોણ છું?
• ક્યાંથી આવ્યો છું?
• ક્યાં જવાનો છું?
• શું હું કરોડો સેલમાંથી બનેલ દેહ માત્ર છું?
• શું હું આત્મસ્વરૂપ છું? આ આત્મા શું છે?
• આ પરમાત્મા શું છે ?
• ઈશ્વર જેવું કંઈ છે કે નહિ?
• જો ઈશ્વર છે તો કેવો છે?
• જો નથી તો આ બધા ધર્મશાસ્ત્રો માં ઉલ્લેખ અને વ્યાખ્યાઓ છે તે શું તરકટ છે?
• શું આ દેહનું મૃત્યુ એ મારું પણ મૃત્યુ છે?
• મૃત્યુ પછી જીવ ક્યાં જાય છે?
• તેનું શું થાય છે?
• ભટકતા જીવ ભૂત પ્રેત થાય છે?
• શું ભૂત પ્રેત ખરેખર હોય છે?
• કે પછી આ બધા મનના વહેમ માત્ર છે? 

     આ અને આવા હજારો પ્રશ્નો આપણી ભીતર ઉઠે છે અને તેના જવાબો આપણે શાસ્ત્રોમાં, પુસ્તકોમાં, કે બુદ્ધ જનોના વચનોમાં શોધીએ છીએ; કે પછી પંડિતો, ગુરુઓ, ધર્માચાર્યો કે મિત્રોને પૂછીએ છીએ. આ પ્રશ્નોના ગમે તેટલા અને ગમે તેવા જવાબો આપવામાં આવે; પરંતુ તે જવાબો આપણને આત્મસંતોષ, સમાધાન કે શાંતિ નથી આપી શકતા.  ઉપરથી એક જવાબ  આપવામાં  આવે કે તરત જ બીજા અનેક પ્રશ્નો ઉભા થઇ જાય  છે.અને જેમ જેમ પ્રશ્નો પૂછતા  જઈએ અને જવાબો મળતા જાય તેમ તેમ વધુને વધુ આપણે ગુંચવાતા  જઈએ છીએ – એવો અનુભવ આપણને ઘણીવાર થયો હોય છે.માણસ આખરે થાકી ને એક યા બીજા જવાબને સ્વીકારી શરણું  લઇ લે છે. કાળક્રમે એ સ્વીકારેલો જવાબ તેનો પોતાનો છે; તેમ તે માનતો થઇ જાય છે અને તેના જવાબના સમર્થનમા અનેક તર્ક શોધી કાઢી; તે સંતુષ્ટ થઇ જાય છે. હવે તેને ખબર છે કે ઈશ્વર છે કે ઈશ્વર નથી.હવે તેને ખબર છે કે આત્મા પરમાત્માનો અંશ છે કે આત્મા જેવું કંઈ છે અથવા  નથી. હવે તેને કદાચ ખબર છે કે, પુનર્જન્મ છે- કે પુનર્જન્મ ધુતારાઓની ઈજાદ માત્ર છે.

     આ અને આવી અનેક ભ્રમણાઓનાં આપણે શિકાર થઇ;  પાકે પાયે આપણી ભીતર ‘એક ભ્રમણા નું  જગત’ નિર્માણ કરીએ છીએ. હવે આ ભ્રમણાને  કારણે આપણને લાગે છે કે,  ‘મને બધી ખબર છે અને હું બધું જાણું છું. હવે મારી પાસે બધા પ્રશ્નોના જવાબ છે.’ આપણે તેવો દાવો પણ કરવા માંડીએ છીએ. અને ‘ હું જ સાચો અને મારાંથી  વિરુદ્ધ વિચાર, મંતવ્ય કે જવાબ ધરાવનાર બધા ખોટા અને મુર્ખ છે.’ – તેવું સાબિત  કરવામાં આપણે લાગી જઈએ છીએ.

       આવી ભ્રમણાને કારણે માનવ સમાજ મુખ્યત્વે બે ધારામાં વિભાજીત થઇ ગયો. એક ધારા જે ઈશ્વર (પરમાત્મા)  છે તેવું માનનારો વર્ગ છે. અને બીજો વર્ગ છે જે માને છે ઈશ્વર જેવું કંઈ નથી. ઈશ્વરને માનનાર વર્ગ ‘આસ્તિક’ અને ના માનનાર વર્ગ ‘નાસ્તિક’ તરીકે ઓળખાય છે.

       આપણે જોઈએ છીએ કે,  અત્યાર સુધી આસ્તિકો ની સંખ્યા બહુમતીમાં હતી; જયારે નાસ્તિકોની સંખ્યા અલ્પ હતી. ઘણા બધા પરિબળો તેને માટે જવાબદાર હતા. પરંતુ સામ્પ્રત સમયમાં; જયારે વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી કુદકેને ભૂસકે વધી રહ્યાં છે; સામાજિક ઢાંચામાં પરિવર્તન આવી રહ્યા છે; અને માહિતીનો વિસ્ફોટ થઇ રહ્યો છે – ત્યારે પરિણામ સ્વરૂપ માનવ મન અને બુદ્ધિ પણ તેજથી વધી રહ્યાં છે. એના ફળરૂપે, નાસ્તિકોની સંખ્યામાં દિન પ્રતિદિન વૃદ્ધિ થઇ રહી છે. એક રીતે આ દૃષ્ટિ શુભ છે; કારણ કે,  તર્ક- બુદ્ધિનો સદુપયોગ જ્ઞાન માર્ગમાં સહાયક છે.

પણ દુરુપયોગ એટલો જ ખતરનાક પણ છે. 

      સમયે સમયે આસ્તિક-નાસ્તિક માટે  વિધ વિધ શબ્દ પ્રયોગ પ્રયોજાતા  રહ્યા છે. જેમકે આસ્તિક માટે ઈશ્વરવાદી, ધાર્મિક, શ્રદ્ધાળુ, વેદાંતી, સનાતની કે અન્ય. તે જ રીતે નાસ્તિક માટે નિરીશ્વરવાદી, અધાર્મિક, ચર્વાકી, કાફિર,કમ્યુનિસ્ટ વગેરે વગેરે. પરંતુ છેલ્લા કેટલા સમયથી નવો શબ્દપ્રયોગ અમલમાં આવી રહ્યો છે. નાસ્તિકો માટે વિવેકપંથી (રેશનાલિસ્ટ) અને આસ્તિકો માટે અંધશ્રધ્ધાળુ (નોનરેશનાલિસ્ટ).

બોટલ નવી માલ જૂનો! 

     આ આસ્તિક-નાસ્તિકનું યુદ્ધ કે વાદ-વિવાદ નવાં નથી, સદીઓથી ચાલે છે અને આવતી અનેક સદીઓ સુધી ચાલ્યા જ કરશે. આસ્તિકો ક્યારેય નાસ્તિકોને સમજાવી શક્યા નથી કે, નથી નાસ્તિકો ક્યારેય આસ્તિકોને સમજાવી શક્યા. બન્ને પક્ષે અનેક દલીલો અને તર્ક છે; અને આ તર્ક ખોટા  છે -તેમ તમે કહી પણ ના શકો. આ અંતહીન, અર્થહીન, વિનાશકારી યુદ્ધ છે. આને કારણે ભીષણ સંગ્રામો પણ ખેલાયા છે; અને અનેકોને બલિસ્થંભ પર પણ ચઢાવી દેવામાં આવ્યા છે.

      કારણ? કારણકે બંને પક્ષે અહમનો ખેલ છે, એમને  વિવાદમાં તો રસ છે; પણ સંવાદમાં બિલકુલ નહીં. એ સૌને ‘હું જ સાચો છું.’ તે સાબિત કરવામાં તો રસ છે જ; પરંતુ સત્ય શું છે તે જાણવામાં કોઈ રસ નથી. બંને પક્ષ એકબીજા પર આક્ષેપ અને પ્રતિઆક્ષેપમાં વ્યસ્ત છે અને તેમના કોચલામાંથી બહાર આવવા માંગતા નથી.  બંને પક્ષ પાસે રેડીમેઈડ જવાબો છે – ‘ઈશ્વર છે.’; ‘ઈશ્વર નથી.’ વિ. અને પોતપોતાના જવાબોના સમર્થનમાં અનેક તર્ક અને દલીલો પણ છે.

     ગણિતના દાખલાના જવાબો પાઠ્યપુસ્તક પાછળ વાંચીને સાચા કે ખોટા એ જાણી શકાય. અથવા  ભૂગોળ, વિજ્ઞાન કે અન્ય વિષયોના જવાબ ગાઈડથી ગોખીને આપી શકાય છે. પરંતુ જીવન સંબંધે , કે ધર્મ સંબંધે તે શક્ય નથી હોતું.

     ન્યુટને  અથાક પરિશ્રમને અંતે ગુરૂત્વાકર્ષણનો  નિયમ શોધ્યો. અને આઈન્સ્ટાઈને એમાં ગૂઢ તર્કો વાપરીને સુધારા સુચવ્યા; અને તે  ક્યાં લાગુ ન પડી શકે, તે બતાવ્યું. આપણે એ બધું કશા જ પરિશ્રમ કર્યા વગર સીધું સ્વીકારી શકીએ છીએ.

    પરંતુ નેમિનાથ કે પાર્શ્વનાથનાં વચનો દોહરાવી વર્ધમાન માંથી મહાવીર નથી થવાતું. કૃષ્ણના ગીતાના વચનો દોહારવવાથી પડિત કે પુરોહિત બની શકાય; પરંતુ જે ઊંચાઈ ના શિખરો કૃષ્ણ ભગવાને સર કર્યા તે નથી કરી શકાતા! મહાવીર કે કૃષ્ણ બનવા દરેક વ્યક્તિએ સ્વયં અંતરયાત્રા કરવી પડે છે, અને  ત્યારેજ એ ભીતરી ખજાનો ઉપલબ્ધ થાય છે – જે હજારો બુદ્ધ પુરુષોને ઉપલબ્ધ થયો છે.

       કૃષ્ણ હો કે ક્રાઈસ્ટ, મહાવીર હોય કે મહંમદ, નાનક હોય કે કબીર – દરેકે સ્વયં અંતરયાત્રા કરી, તેમના પ્રશ્નોનું સમાધાન મેળવેલ છે. આ અંતર યાત્રાને   ભારતીય મનીષીઓ ‘તપ’ કહે છે. તમામ બુદ્ધ પુરુષો આપણને અંતરયાત્રા કેમ કરવી તેના ઈશારા કરતા ગયા છે. પરંતુ આપણને અંતરયાત્રામાં રસ ઓછો અને રેડીમેઈડ ઉત્તરો વાંચી, વાદ-વિવાદ કરી,  હું સાચો અને સામો પક્ષ ખોટો અને મુર્ખ છે તે સાબિત કરવામાં રસ ઝાઝો છે.

      અહમનો આ ખેલ આપણે જોઈ શકીએ અને ખબર પડે કે, “અરે! બેહોશીમાં હું પણ આ ખેલમાં ભાગીદાર છું”. તો હવે સ્વાધ્યાય શરુ થયો અને અંતર યાત્રાની શરૂઆત થઇ સમજવી. આ સત્ય તરફ કે પરમાત્મા તરફનું પહેલું કદમ  છે. કહે છે કે,

યોગ્ય દિશામાં

પહેલું કદમ માંડો

એટલે 

અડધી યાત્રા

પૂરી થઇ સમજવી.

      પ્રભુ સૌને અંતરયાત્રા ની દિશામાં કદમ માંડવાની શક્તિ અને સામર્થ્ય આપે એ જ અભ્યર્થના.

——————————–

‘બની આઝાદ’ લેખ શ્રેણી માટે ઉપરના ચિત્ર પર ‘ક્લિક’ કરો

કામ છે હવાનું

ભડભડ કશું બળે તો ‘મકરંદ’ માની લેજે,
તણખો નિમિત્ત સાચું; પણ કામ છે હવાનું.

–મકરંદ મુસળે

( આખી ગઝલ અહીં )

• જીવતરના ભડભડ બળતા ભડકાની વાત.
• વ્યથાઓના ઓથારની વાત.
• ભડભડ બળતી હતાશાઓની અથવા અપેક્ષાઓની વાત.

પણ…

શ્વાસની પણ વાત.

જીવતા રહ્યાની પણ વાત.

હવા સરી જાય પછી બધાનો અંત. ગનીચાચા યાદ આવી ગયા –

જો હૃદયની આગ વધી ‘ગની’,
તો ખુદ ઈશ્વરે જ કૃપા કરી.
કોઈ શ્વાસ બંધ કરી ગયું,
કે પવન ન જાય અગન સુધી.

હમણાં એકાદ વરસ પહેલાં જ આ જ્વાળાને યાદ કરી હતી – અહીં

અને ફરીથી દોહરાવવાનું …

        ભલે આ નીરાશા કે હતાશાની વાત હોય – પણ …..જો એ જ શ્વાસ સાથે સભાનતા આવવા લાગે તો?

       તો જાગૃતિની પાવન જ્વાળા આખાયે હોવાપણાને જ્યોતિર્મય બનાવી શકે તેમ હોય છે. એકે એક શ્વાસ સાથે સભાનતા આવી ન આવી; અને સાક્ષીભાવ પ્રદિપ્ત થતો રહે.

અને ……

 જીવન જીવાવું શરૂ થઈ જાય
વ્યથાઓના ઓથાર અને
પ્રાપ્તિઓ માટેની દઝાડતી
અગન જ્વાળાઓથી
જોજનો ઊંચે
અથવા
જીવતરના ઠેઠ ઊંડાણની માલી’પા !

આમ, અહીં …..

બની આઝાદ – આદર

આખી લેખમાળા માટે અહીં ‘ક્લિક’ કરો

     શ્રી.  જિજ્ઞેશ અધ્યારૂ ની બહુ જાણીતી અને બહુ વંચાતી વેબ સાઈટ ‘ અક્ષરનાદ’  પર  આદર વિશે બહુ જ સરસ લેખ વાંચવા મળ્યો. જાણે કે, ‘દાદા ભગવાન’ની જ વાણી. ભલે ને એ માનલ ઘોસેન – વાનકુંવર,કેનેડાની લેખિનીમાંથી  ન હોય!

     મૂળ લેખ આ રહ્યો- એ ચિત્ર પર ‘ક્લિક’ કરી ત્યાં પહોચી જાઓ…

અને  ગુજરાતીમાં એનો ભાવાનુવાદ વાંચવો હોય તો નીચેના ચિત્ર પર ‘ક્લિક’ કરી, અક્ષરનાદ પર એ વાંચો..

 કદાચ….

તાણ,
હતાશા,
મૂશકદોડ,
અસહિષ્ણુતા,
સ્વલક્ષિતાથી
ભરપુર

માનવ સમાજને,
તમારે,
મારે,
સૌને, 

આ વચનો આત્મસાત કરી ,
જીવનને સભર બનાવવાની
જરૂર નથી લાગતી?

કાગડો હિમ્મત કરીને ચાંદનીમાં જો ઊડે

     ‘ધૂની માંડલિયા’ નો પરિચય બનાવતાં, એમની રચનાઓની શોધ આદરી હતી. ઘણી મળી ગઈ. પણ આ એક રચના વાંચી, સાંભળી મન મ્હોરી ઊઠ્યું,

ક્લિકો, સાંભળો અને ઝૂમો

     કેમ ઝૂમી ઊઠાયું?

    નાનકડી આ ગઝલનો એકે એક શેર લાજવાબ છે – આફરિન પોકારી ઊઠીએ તેવો.સાંભળીએ તો એ નજાકતને ‘દુબારા’-‘વન્સ મોર’ના નારાથી વધાવી લઈએ; એવી મીઠાશ ભરી છે એમાં.

• એક વ્યક્તિ પણ ટોળા જેવી; અનેક ગણી શક્તિ વાળી બની શકે.
• એક ચીંથરું પણ ( કોઈક ઢીંગલી માટે) ઘરચોળું બની શકે.
• કાગડો જો ચાદનીમાં ઊડવાની હિમ્મત કરે, તો એનું એકાદ પીંછું તો સફેદ બની શકે! ( કવિની કલ્પનાને દાદ આપવી જ પડે.)
• ચહેરાને પ્રતિબિંબિત કરતું, સાવ નિર્દોષ લાગતું પાણી; કોઈક હોડીને ડુબાડી દે તેવું ખતરનાક બની શકે; અને પાછું ભલું – ભોળું હોવાનો સ્વાંગ સજી શકે.

સમજવામાં સહેજ પણ તકલિફ ન પડે તેવી આ ગઝલનું રસ દર્શન જરૂરી છે ખરું?

ના. સહેજ પણ નહીં.

પણ

‘અવલોકન’ જરૂરી છે –

      સાવ મામુલી અસ્તિત્વો જો સંકલ્પ કરે તો, અફલાતૂન સિદ્ધિઓ હાંસલ કરી શકે – એ સર્જનાત્મક પણ હોઈ શકે; કે વિધ્વંસ કરનારી પણ.

એક એક ડગલું ચાલીને…
આઝાદ પણ બની શકાય.

કમ સે કમ એકાદ પીછું તો સફેદ બની જ શકે !

( કદી કાગડાને રાતે ઊડતો ભાળ્યો છે?

કદી આઝાદ થવા આપણે વિચાર્યું છે ખરું ? )

ખેલ ખરાખરીનો

ખેલ ખરાખરીનો
જંગ રસાકસીનો
બોલ બરાબરીનો
ડંકો સુભટમણિનો

        આવા એક ખેલની આ દિલ ધડકાવન વાત છે!

      પ્રબળ જંગ – સતત, સદા, સર્વત્ર ચાલતું યુદ્ધ – દરેક સેકન્ડે લોથની લોથ પડતી થાય એવું લોહિયાળ યુદ્ધ. કોઈ દેશ કે પ્રદેશ એમાંથી બાકાત નથી; અરે! કોઈ જાતિ પણ નહીં. દરેક યોદ્ધો એનું કર્તવ્ય બજાવીને શહીદ બનતો જ રહે. એની એ મર્દાનગી અને કર્તવ્યનિષ્ઠામાં તસુભાર પણ કચાશ કદી આવે જ નહીં. એનું જીવનકાર્ય સમાપ્ત થતાં વારમાં જ એનું મૃત્યુ નિશ્ચિત જ હોય.

     એની મહાન વીરતાના પ્રતિક સમી કોઈ ખાંભી ન ચણાય. એને ખોળામાં લેવા કોઈ બહેની, માતા કે પ્રિયા ન આવે. એ તો અજ્ઞાત, અનામી, કદી નામના ન પામનાર એકલવીર લડવૈયો. અને એના જેવા તો કરોડો, અબજો, ખર્વાતિખર્વ લડવૈયા સતત એ યજ્ઞમાં હોમાતા જ રહે.

     હા! એક ભુલ થઈ ગઈ. આ લડાઈ સાવ નીરવ રીતે જ ચાલ્યા કરે છે- એમાં કોઈ બરાબરીના બોલ, હોંકારા, પડકારા થતા નથી.  એ ભેંકાર યુદ્ધ છે – સાવ અંધકારમાં. સતત ચાલી રહેલું યુદ્ધ.

   એ યુદ્ધના અણસાર આપણને સતત મળતા જ રહે છે. પણ એ અણસાર એટલા તો સતત હોય છે કે, આપણે એ અણસારની પાર્શ્વભૂમાં ચાલી રહેલા એ જંગથી સાવ અજ્ઞાત જ રહેતા હોઈએ છીએ. એ જંગની ખબર આપવા કોઈ સમાચારપત્ર કે ટીવીનું ન્યુઝ બુલેટિન હાજર નથી.

     પણ આખાયે આ લોહિયાળ જંગના સુભટનો ડંકો તો સતત ગાજતો જ રહેવાનો ને?

    કોણ છે એ સુભટ? અને કયો છે એ અનંત જંગ? શી છે એ ખરાખરીની બાબત? શેં લડાય છે – આ ભેંકાર, બિહામણું યુદ્ધ?

     ખબર ન પડી ને?  એટલે જ… એ મહાન જંગની અહીં ઘોષણા થઈ રહી છે!

એ યુદ્ધ છે…
જીવન સંગ્રામ.
એના અણસાર છે…..
શ્વાસ
અને
પસીનો

       હરેક શ્વાસે શરીરના કોશે કોશની અંદર પ્રદિપ્ત આતશને પ્રાણવાયુ મળતો રહે છે; અને પ્રત્યેક ઉછ્વાસે એ આગની પેદાશ, એ ગરમાગરમ જ્વાળા બહાર નીકળતી રહે છે.

     પસીનાના પ્રત્યેક બુંદ સાથે અવસાન પામેલા એ કોશોની લાશના અવશેષોનો નિકાલ થતો રહે છે.

      કેમ ? ખોદ્યો ડુંગર અને નીકળ્યો ઉંદર જેવી વાત લાગી ને?

        પણ ભલાદમી! આ જ તો છે જીવન સંગ્રામ. બહારી સંગ્રામો થાય કે ન થાય. એમાં વિજય મળે કે પરાજય; પણ આ સંગ્રામ તો સતત જારી જ રહ્યો છે – અનાદિકાળથી, કરોડો વર્ષોથી. જ્યાં સુધી જીવન છે,  ત્યાં સુધી એનો કોઈ અંત નથી.

હા!
લાશને
કોઈ શ્વાસ કે પસીનો
થતા નથી હોતા!

અને એ પણ કહેવું પડશે કે એ સુભટ મણિ કોણ? એને  જે નામ આપવું હોય તે આપો.

એનું એક નામ પડ્યાની કથા આ રહી. 

અને એ સુભટના સતત ડંકાની વાત આ રહી.

નાનકડી શિસ્ત, ભાગ-૨; બની આઝાદ

આખી લેખમાળા માટે અહીં ‘ક્લિક’ કરો

સૈદ્ધાન્તિક વાતો પહેલા ભાગમાં પતી ગઈ. હવે નક્કર ધરતી પરની વાત વિચારતાં પહેલાં એક બહુ ગમી ગયેલી ઉક્તિ –

ઊભા રહેવા માટે બે પગ જોઈએ છે; ચાલવા માટે એક જ.

આપણે બન્ને પગ સાથે ચલાવીને ચાલી નથી શકતા!

આમ જ આઝાદ બનવા માટે પણ એક ડગલું જ ચાલવાનું છે -પણ બધી દિશામાં સાથે. અને એ થઈ શકે તેમ હોય છે.

હવે, આ માર્ગ પર ચાલવાની શરૂઆત કરવા માટેના થોડાક નુસખા-

1. કદી ઉત્સાહમાં આવી જઈને યોગ, પ્રાણાયમ, સુદર્શન ક્રિયા,ધ્યાન, વિપશ્યના, પ્રેક્ષાધ્યાન, પ્રતિક્રમણ વિ.નો   આખોયે કોર્સ પૂર ઝડપે કરવા ન માંડતા. બીજા જ દિવસે થાકી/ કંટાળી જશો. 
2. બહુ જ નાની શરૂઆત કરો. યોગ, પ્રાણાયમ અને ધ્યાન માટે કુલ માત્ર દસ જ મિનિટ.
3. જ્યારે મન વિચલિત બને; નકારાત્મક વિચારોથી ઘેરાઈ ઊઠે; ત્યારે એ વિચારોને પ્રયત્નપૂર્વક બંધ કરવાનું છોડીને આ એક નાનો પ્રયોગ કરી જુઓ – મનોમન એવો સંકલ્પ કરો કે;  ‘હવે શો વિચાર આવે છે; તે હું જોઈશ.” અને બે ચાર સેકન્ડ માટે, આશ્ચર્યજનક રીતે, વિચારશૂન્ય બની જશો. આ એક બહુ જ નાનકડી પણ એકદમ શક્તિશાળી રીત છે. જેમ જેમ આનો મ્હાવરો વધતો જશે; તેમ તેમ વધારે સેકન્ડો માટે એવી અવસ્થા રહેવા લાગશે. અને ‘મન શાંત થઈ શકે છે.’ –એવો વિશ્વાસ બેસવા લાગશે.
4. જેમ બાળક પાસે હોમવર્ક કરાવવું હોય; ત્યારે એને લોલીપોપ બતાવવો પડે; તેમ ‘આમ કરીશ તો ____ મનગમતી વાનગી હું ખાઈશ.’ અથવા ‘ ______ આ મનગમતું ગીત સાંભળીશ.’ એવી લાલચ મનને આપો! આમ કરવાથી અકારૂં લાગતું એ હોમવર્ક કરવા લાગશો.
5. ભલે થોડીક જ સાધના થાય; પણ તે નિયમિત રીતે કરતા રહો. ચાલીસ દિવસ, એક પણ દિવસ ન પડે; તે રીતે સાધના ચાલુ રાખો. એક બે દિવસ પડે તો વાંધો નહીં – ફરી ચાલુ કરો ત્યારથી એ ચાલીસ દિવસની ગણતરી એકડે એકથી ફરી ચાલુ કરી દેવાની ! આ શિસ્ત પાળતા થશો; તો ચાલીસ દિવસ તો સાધના કરી જ શકશો! અને જો ચાલીસ દિવસ પૂરા થયા; તો સામેની દિવાલ પર લખી રાખો; કે તમારા એ માંકડા જેવા મનને તમે આ એક નવી ટેવ પાડી દીધી છે! હવે તેને પોતાને એક દિવસ પડશે – તો ચેન નહીં પડે.
   બસ. હવે તમે ચાલતા થઈ જશો – ભલે એ ડગુમગુ અને મંથર ચાલ ન હોય.
6. ધીમે ધીમે એ દસ જ મિનિટનો ગાળો વધારતા જાઓ. જે કસરત એક કે બે જ વાર કરતા હો; તે ત્રણ વાર, ચાર વાર, પાંચ વાર કરવા માંડો. દરેક સ્ટેપ પછી; રગોમાં ધમધમવા લાગેલા પ્રાણને અનુભવવા લાગો. તમારા મહામૂલા શરીર માટે તમને કદી ન થયો હોય, તેવો પ્રેમ થવા લાગશે. એ બધી ત્રાસજનક લાગતી વિધિઓ શરીરના કોશે કોશમાં નવો પ્રાણ પૂરી રહી છે- એની અનુભૂતિ થવા લાગશે. આ બધી પ્રક્રિયા દેહના, મનના ફાયદા માટે કરીએ છીએ; તેવી પ્રતીતિ થવા લાગશે.
   ‘હવે તમે આ રસ્તે ચાલતા જ રહેવાના છો – કદી અટકવાના નથી.’ – એવો સકલ્પ દોહરાવતા રહો. અને એમ થશે. તમે ચાલતા થઈ જશો.
7. ધીમે ધીમે એક એક નવી કસરત/ આસન ઉમેરતા જાઓ.
8. યોગની કોઈ  પ્રક્રિયા મનને દબાવીને, મારી મચડીને તમે નહીં જ કરી શકો. એને મનાવીને, ફોસલાવીને, પટાવીને, નાના બાળકને રમાડતા હોઈએ; એવા આનંદ અને પ્રેમના ભાવથી એને સાચી, હકારાત્મક દિશામાં ડગ માંડતું કરવાનું છે. એ બાળક પડી જાય; તો આપણે તેને ધમકાવતા નથી; પણ પ્રેમથી એને ઊંચકી લઈ, ભેટી એને આપણા સાથની પ્રતીતિ કરાવતા હોઈએ છીએ. મનને એમ જ મનાવતા રહેવાનું શીખી લો.
   હમ્મેશ એ ભાવ જારી રહે કે,આ બધાથી આપણી શારીરિક અને માનસિક તંદુરસ્તી સારી થવાની છે.
9. રોજ દસ મિનિટથી વધારે આગળ ન વધાય, તો હતાશ ન બનો. એકાદ મહિના પછી એમ થશે. એ જ રીતે યોગાસનની કોઈક પદ્ધતિમાં પૂરી રીત અંગ ન વળે; તો દબાણ કરીને પ્રયત્ન ન કરતા. ભલે આજે દસ કે વીસ ટકા જેટલું જ અંગ વળી શકતું હોય; મહાવરો વધશે; તેમ આપોઆપ તે વધારે વળી શકશે.
   ’Practice makes one perfect.’
10. એવું જ ધ્યાનની બાબતમાં પણ છે. વિચારોના ઝુંડના ઝુંડ આક્રમણ કરવા લાગે તો; એને કદી ખાળવા પ્રયત્ન ન કરો. – નમ્બર (૩) પર બતાવેલી રીત અજમાવી જુઓ.
11. બે ચાર હોબીઓમાં રસ લેતા થાઓ. અને રોજ ના બની શકે તો, રજાના દિવસે એ મનગમતી હોબી માટે સમય ફાળવો. એકથી કંટાળો આવે; તો બીજી હોબી પર હાથ અજમાવો. કશું ન થાય તો બાળકો સાથે રમો. મનને પ્રફુલ્લિત કરવાનો આ બહુ જ મજાનો માર્ગ છે.
12. બે ત્રણ મહિના બાદ નવી ટેવો પડી હશે! આ પણ મનને ગમતી વાત હોય છે. આથી થોડાક સમયાંતરે આ બધી પ્રવૃત્તિઓનો સમય/સ્થળ બદલી જુઓ. આમ કરવાથી એકધારી પ્રવૃત્તિઓનો કંટાળો (Monotony) તોડી શકાય છે.
13. કર્તાભાવ સાવ જતો રહે – એમ બનવાની શક્યતા બહુ ઓછી હોય છે. અહં ઓગળવો જેટલો જરૂરી છે – એટલો જ તે રોજબરોજની જિંદગી માટે જરૂરી પણ છે. એ જ તો કુદરતી રચના છે. માત્ર એ વકરે નહીં; તેનું નિરીક્ષણ કરતા રહો; અને દિવસના અંતે વિચારવાની ટેવ રાખો કે, દિવસ દરમિયાન ક્યારે એ મહાશયે માઝા મેલી હતી! જે જે ક્ષણોમાં કોઈનું મન દુભવ્યું હોય; અથવા જાત માટે બહુ મોટો અહોભાવ ઉપજ્યો હોય; અથવા ઘોર નીરાશામાં ઘેરાઈ ગયા હો તે તે ક્ષણો માટે ક્ષમાયાચના કરો અને એ વ્યક્તિની/ પોતાની જાતની માફી માંગો.પોતાને માટે ગુનેગારીનો ભાવ ઉપજે તો તે માટે પણ.
    ફરીથી એમ ન બને – એ માટે શક્તિ આપવાની તમારા ઈષ્ટદેવને અથવા પરમ તત્વને પ્રાર્થના કરો. આ પદ્ધતિ જે બળ આપે છે – તેનો અનુભવ તમને ધીમે ધીમે પણ ચોક્કસ રીતે થવા લાગશે. તમે જે ડગલાં ચાલવા લાગ્યા છો – એમાં નવું બળ ઉમેરાતું તમે અનુભવવા લાગશો.
14. એક બહુ જ અગત્યની . અને કોઈએ કદાચ કહીં નથી- એવી વાત. તમે વીતરાગ બની જવા ચાહો છો; એવો ભાવ જરૂર સેવો; પણ એમ ન બને તો નીરાશ ન થાઓ. વીતરાગ અવસ્થા તો શિસ્તબદ્ધ બનેલા મનની આખરી અવસ્થાઓમાંની એક હોય છે. આપણા જેવા સામાન્ય માણસો માટે કદાચ એ દુર્લભ પણ હોય છે. રાગ અને દ્વેષ થોડા ઘણા પણ ઓછા થયા હોય; તેનો આનંદ માણો.
15. લખી લો, કે આ મહામૂલું જીવન આપણને આનંદ માટે મળ્યું છે. આપણે જે કાંઈ ભૌતિક સુખ ભોગવી શકીએ છીએ, એ અનેક વ્યક્તિઓ, કુદરતી તત્વોની, પરમ ચૈતન્ય તત્વની બલિહારીના કારણે છે – એનો આભાર ભાવ સદા સેવતા રહી; એનો ઋણસ્વીકાર કરતા રહો.
    તમે એ સૌનો પડઘો પાડી સામે ચાલીને શું પ્રદાન કર્યું છે- તેનો હિસાબ માંડતા રહો. એ માટે સભાન રીતે કોશિશ કરતા રહો. કોઈને પણ થોડીક પણ મદદ કર્યાનો આનંદ અનેરો હોય છે. એનો અનુભવ થવા લાગશે , પછી તમારા સ્વભાવમાં એ ભાવ વણાવા લાગશે.
    આ એક બહુ જ ઉમદા ભાવ છે. જેમ જેમ એ તમારામાં ઊભરતો જશે; તેમ તેમ તમે એક વધારે સારા વ્યક્તિ બનતા જશો- ભલે વીતરાગ ન બનાય. 

       આટલું કરવા લાગશો તો તમે નાનકડી શિસ્ત ધરાવતા સૈનિક બનવા લાગ્યા છો. આગળ ઉપર તમે સીમા પરના ષડરિપૂઓનો સામનો કરવા માટે જરૂરી બખ્તર અને શસ્ત્રો ધરાવતા થવાના જ છો.

     સામેની દિવાલ પર લખી રાખો કે,

    જે એ મનને થોડું ઘણું પણ જીતી શકે છે – એ બહારી અને અંદરી – દરેક મોરચે નકારાત્મકતા સામે યુદ્ધ લડવા કાબેલ યોદ્ધા બનવાની ક્ષમતા ધારણ કરવા માંડવાનો છે, છે, છે ને છે જ.

નાનકડી શિસ્ત, ભાગ-૧; બની આઝાદ

આખી લેખમાળા માટે અહીં ‘ક્લિક’ કરો

       ખેડ્ડા ઓપરેશન –  માયસોરના જંગલી હાથીને પકડવાની અને માનવ સમાજ સાથે રહેવા માટે પલોટવાની ક્રૂર પદ્ધતિ. જંગલમાં પોતાની મસ્તીમાં મ્હાલતા, મદમસ્ત,મહાકાય હાથીને અંકુશમાં લેવાનું – એની પાસેથી પોતાને ધાર્યું કામ કરવા તાલીમ આપવાનું – દુઃસાધ્ય કામ એ હાથી કરતાં સોથીય વધારે નાની કાયા ધરાવતો માણસ કરી શકે છે.

      પણ પોતાના માત્ર બે એક શેર જેટલા વજનવાળા મગજ પાસે એ લાચાર બની જાય છે! મનની અગણિત શક્તિઓ હોવા છતાં; એની મર્યાદાઓથી માણસ તોબા! તોબા! પોકારી ઊઠે છે; વ્યથા અને વેદનાના ઓથારમાં કકળી ઊઠે છે; નીરાશાના-હતાશાના ગર્તામાં હડસેલાઈ; આત્મહત્યા કરવા સુધીની વિનિપાતની ખીણમાં ગબડી શકે છે.

‘બની આઝાદ’
એ મદમસ્ત હાથી કરતાં પણ વધારે
મદમસ્ત મનને
કાબુમાં લેવાની વાત છે.

કેવી મુશ્કેલ વાત?

‘… बन्धुमिच्छसि वने मदोत्कटं हस्तिनं कमलनालतंतुना ।‘

      આ શ્લોકની આગલી કડી બીજા સંદર્ભમાં છે; પણ આ કડી્માં આલેખેલું વર્ણન મનના બંધનોથી આઝાદ બનવાની પ્રક્રિયાને સમજાવવા માટે એકદમ સમુચિત છે.

‘….વનના મદમસ્ત હાથીને
કમળની દાંડીમાંના તંતુ વડે
બાંધવા જેવી એ ચેષ્ટા છે.’

     અનેક રસ્તાઓ, પદ્ધતિઓ એ માટે સૂચવાયાં છે; અને સૂચવાતાં રહેશે; પણ જેમ જેમ એનું અમલીકરણ કરતા જઈએ ; તેમ તેમ એ કેટલું મુશ્કેલ કામ છે; તેની પ્રતીતિ થઈ જ જાય છે.

योगः चित्तानुशासनम् |

યોગ એટલે ચિત્તને શિસ્તમાં લાવવું તે.

     ‘યોગ’ ( પાયાના હોવાપણા સાથે જોડાણની પ્રક્રિયા) ની આ વ્યાખ્યાથી પતંજલિ યોગસૂત્રની યથાર્થ શરૂઆત થાય છે.

     જે સતત તરલ છે; જે બંધાવાની સામે મદમસ્ત હાથી કરતાં પણ અનેક ગણી શક્તિ ધરાવે છે – એવા મનને કાબુમાં લાવવું; એની પાસે ધાર્યું કામ કરાવવાની શક્તિ ધરાવતા થવું – એ માટેની પદ્ધતિ એટલે યોગ.

‘ઠોઠ અને તોફાની નિશાળિયાને શિસ્તમાં આણવો.’ !

      અનુભવે આપણને એ તરત માલુમ થઈ જાય છે કે,મનને શિસ્તમાં આણવું બહુ જ કઠણ છે. આપણે એ માટે શિબિરોમાં હાજરી આપીએ;  યોગના ક્લાસ ભરીએ; ધ્યાન શી રીતે કરવું તે શીખવા ગુરૂ પાસે જઈએ; વર્તમાનમાં જીવવાનું શીખવતા થોથે થોથાં વાંચીએ – પણ અમલમાં મુકવાના અખાડા ; અથવા બે દિવસ મચી પડીએ, અને પછી…

‘એ રામ એના એ! “

આ મારો, તમારો, લગભગ સૌનો અનુભવ છે.

     આમ શા માટે થાય છે?

     કારણ બહુ જ સાદું છે.

    આપણને આ બધું શીખવનારા પચાસ સાઠ કે તેથી પણ વધારે પગથિયાં ચઢી ગયેલા હોય છે. એમની પાસે અનેક વર્ષોની સાધનાની મુડી હોય છે. એ જેનો ઉપદેશ આપતા હોય છે – એ પી.એચ.ડી. કક્ષાનું ગનાન હોય છે! અને આપણને તો હજી એકડો ઘુંટતાં પણ આવડતો નથી હોતો. અરે! એ નિશાળમાંથી પણ ભાગી જઈને લીલુડી ધરતી પર ગુલાંટો મારવામાં આપણને વધારે રસ હોય છે. માંકડા જેવા મનને ‘વાનર વેડા’માં વધારે રસ જણાતો હોય છે!  આથી એ નિશાળમાં આપણે જુનિયર કેજી કરતાં આગળ વધી શકતા નથી.

     અને રેશનાલિસ્ટો તો આ બધા અનુશાસનના શાસ્તરને તૂત જ માનતા થઈ જાય છે – લોકોને એમ મનાવવા નવી નિશાળો ખોલવા લાગે છે!

     લાખો વર્ષોની ઉત્ક્રાન્તિ પછી પ્રાણીજગતે અભુતપૂર્વ વિકાસ સાધ્યો છે. એના છેલ્લા ચરણ જેવા માણસે ચેતનાની દિશામાં ભરેલી હરણફાળો, એ ઉત્ક્રાન્તિની તવારીખમાં ચરમ સીમા જેવી છે. આ હરણફાળો જ્ઞાનની તેમ જ ડહાપણની / બુદ્ધિ તેમ જ પ્રજ્ઞાની / જીવનની સપાટીની બહારની તેમજ અંદરની – દિશામાં થયેલી છે. જ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં જે વિકાસ થયો છે; અને હજુ થશે –  તે અજોડ છે. પ્રજ્ઞાના ક્ષેત્રમાં પણ કરોડો માનવોની વચ્ચે વિશ્વામિત્ર, રામ, કૃષ્ણ, જિસસ, મહમ્મદ, જિસસ, મોઝિસ, મહાવીર, બુદ્ધ જેવાં ચેતના અને પ્રજ્ઞાનાં અનેક દિવ્ય પુષ્પો પ્રગટ્યાં જ છે. પણ આ ક્ષેત્ર ચેતનાની અંદર તરફનું હોવાના કારણે એનો સામૂહિક વ્યાપ થવાની વેળા હજુ આવી નથી. પણ એ આવશે, એવાં ચિહ્નો વરતાઈ રહ્યાં છે. અત્યંત ભૌતિક સમૃદ્ધિ અને સત્તા/ સામર્થ્યના દુરૂપયોગના કારણે વાજ આવી ગયેલું પશ્ચિમી જગત પણ આ આંતરિક વિકાસની શક્યતા તરફ સજાગ બનેલું જોઈ શકાય છે.

      પણ આ સજગતા નવા જન્મેલ પક્ષીબાળની પાંખોમાં ફૂટી રહેલ તાકાતની શરૂઆત જેવી છે. એ પક્ષીબાળ પાંખો ફફડાવી, માળામાંથી કૂદકો મારે છે; પડે છે; અફળાય છે- અને ફરી પાછું માબાપને ઊડતાં જોઈ; જાતે ઊડવા કટિબદ્ધ બને છે. એ પોતાની જાતને નિસહાય માનીને ઊડવાનું બંધ કરતું નથી.

      એક કડિયો મકાન બનાવે છે; ત્યારે એક ઈંટ અને મોર્ટાર મૂકીને અટકી નથી જતો. આખો દિવસ ઈંટ પર ઈંટ મુકીને એ ચણાયેલી દિવાલ જોઈ સંતોષ માની લઈ, બીજી દિવાલ બનાવવાનું બંધ નથી કરી દેતો. એ તો બીજે દિવસે અચૂક હાજર થઈ જ જાય છે.

     આઝાદ બનવાની દિશામાં આપણી સૌની, સામાન્ય માણસોની હાલત એ પક્ષીના બાળ કે કડિયા જેવી છે. પણ આપણે પાંખ ફફડાવીને અટકી જઈએ છીએ. આવા ઊંચા આકાશમાં આપણાથી શી રીતે ઊડાય, એવી શંકાના કારણે, ભેગી કરેલી, દરિયાના કિનારા પરના છીપલાં જેવી મતાનો માળો છોડવા આપણે તૈયાર નથી થતા.

     આપણે ધર્મોપદેશો સાંભળવા તો જઈએ છીએ; ધ્યાનની શિબીરોમાં હાજરી તો આપીએ છીએ; જાપ અને માળા કરીને ‘આવતો જન્મ હવે સુધરી જવાનો છે.’ એવા ગંજીફાના મહેલ જેવા વ્યર્થ આત્મસંતોષમાં રાચીને સંતોષ તો માણીએ છીએ. પણ આપણે એટલેથી જ અટકી જઈએ છીએ. આનંદ, શાંતિ, સમતા, કરૂણા અને સમભાવના એ મહાસાગરના તલાતલમાં ડુબકી મારવાનું ટાળતા રહીએ છીએ.

અને એટલે જ ‘નાનકડી  શિસ્ત’ની આ વાત પ્રસ્તુત જણાઈ છે.

———————————-

     આ નાનકડી શિસ્ત એટલે શું? – એ વાત બીજા ભાગમા – અહીં

સર્ફિંગ – બની આઝાદ

     રિવિલ્વિન્ગ ચેરમાં બેઠા બેઠા, કીબોર્ડ અને માઉસના સાધનોથી, અને ગૂગલ મહારાજના માર્ગદર્શન મુજબ  ઈન્ટરનેટના ખૂણે ખાંચરે, સર્ફિન્ગ કરવાની આ વાત નથી!

     આ તો પ્રચંડ મોજાંઓથી   ઘૂઘવતા મહેરામણના તાલે તાલ સાથે સર્ફિંગ કરવાના જવાંમર્દી ખેલની વાત છે.

     પણ એને ‘બની આઝાદ’ સાથે શી નિસ્બત?

    પહેલાં એ જવાંમર્દીના ખેલનો આ વિડિયો જોઈ લો –

     બસ જાણે જોયા જ કરીએ, એમ ભાવ થાય છે ને? આ લખનાર અને એના વાંચનાર દરેક વ્યક્તિ આમ જ સતત સર્ફિંગ કરતી રહે છે.

    લે, કર વાત! ઠંડા પહોરના ગપગોળા લાગ્યા ને?

———

     ના, સાચે સાચ એમ જ હોય છે.

    આપણા મનનો કુદરતી સ્વભાવ એ મહેરામણના મોજાં જેવો જ હોય છે. સતત ઉછાળા અને સતત પછડાટ. વળી કદીક આ સર્ફિંગ વાળાની નિયતિ જેવાં મોજાંઓથી પણ ઘણી વધારે ખતરનાક, ઊંડા વમળમાં, બહાર નીકળી જ ન શકીએ, તેવી ઘુમરીઓ જ ઘુમરીઓ.

    આપણે જાગૃત અવસ્થા હોય કે નિદ્રાની અવસ્થા – સતત વિચારો અને સ્વપ્નોનાં  આવા મોજાંઓ અને વમળોથી માહેર છીએ. અને એમાં ઘણા માહેર થઈ, બુદ્ધિજીવી હોવાનો ગર્વ અનુભવતા હોઈએ છીએ!

    પણ આ વિડિયોમાં બતાવ્યો છે, એવા  જવાંમર્દ જેવી ગુંજાઈશ આપણામાં છે ખરી?

    આપણામાંના મોટા ભાગના તો એ મોજાંઓની પછડાટો ખાઈને અધમુવા બની જવાનો અનુભવ જ ધરાવતા હોઈએ છીએ. કોઈક સદભાગી પળે એની ટોચે પહોચવાનો લ્હાવો મળે; તો એના ક્ષણિક ગુમાનમાં જ આપણે રાચતા રહીએ છીએ. અથવા કોઈક વમળની ઘુમરીમાં ફસાયા હોઈએ, તો ઊંડા કળણમાં ડૂબે જ છુટકો. આ જ આપણી સામાન્ય નિયતિ હોય છે, નહીં વારુ?

——

    અને માટે જ આ સર્ફિંગનો વિડિયો ‘આઝાદ બનવાના આપણાં શમણા’ ને સાકાર કરવાની અણમોલ દિશા બતાવી જાય છે.

    ગમે તેટલું ધ્યાન કરીએ; ગમે તે રીતે કરીએ – દરિયાના મોજાં જેવા  મનના કુદરતી સ્વભાવને અતિક્રમી જવા આપણે શક્તિમાન ન જ બની શકીએ.

    પણ એ જવાંમર્દ સર્ફરની કની એની ઉપર રમતા, નાચતા, કૂદતા, કિલ્લોલતા રહેવાની શક્તિ અને આવડત આપણે જરૂર કેળવી શકીએ.

     જ્યારે મનનાં એ મોજાંની ટોચે પહોંચી જઈએ; ત્યારે વિજયનો ઉન્માદ ન પ્રગટે; અને જ્યારે એની પછડાટનો અવસર આવી પૂગે ત્યારે ડૂબી ગયાના વિષાદમાં ઘેરાઈ ન જઈએ. મનની એક જ વિચારની ઘુમરીમાં ફસાયા હોઈએ, ત્યારે એના કેન્દ્રમાં અંદર ધકેલાઈ જવા છતાં, શ્વાસ રોકીને , એ વમળની બહાર તરી આવવાનું સામર્થ્ય કેળવી શકીએ.

     આમ ત્યારે જ બને, જ્યારે સતત બદલાતા મનના પ્રવાહો સાથે આપણો સાહજિક સંબંધ કેળવાવા માંડે. એ મોજાં સ્થીર થઈ જાય; એ ટોચ સદા ટોચ જ રહે; એવી આપણી લાલસા સેવવાની મૂર્ખામીનું આપણને સહજ જ્ઞાન થઈ જાય.  એ મોજાં અને એ ઘુમરીઓથી ઘણે દૂર , મહેરામણના અંતસ્તલમાં પ્રવર્તતી ઘોર શંતિ  આપણે સતત કદી મેળવી શકવાના નથી. ભલે ને, એ ધ્યાનની ચપટીક ક્ષણોમાં એ અપાર શંતિની અનુભૂતિ ન થઈ હોય. ્પણ એ ચપટીક અનુભૂતિથી એ અવસ્થા સતત જ રહી શકવાની છે; એવી વ્યર્થ કામના ન સેવીએ.  સદા રમતા રહેવાનું બાળપણ આપણા જીવનની સ્વાભાવિક અવસ્થા બનવા લાગે- ભલે ને ખોળિયું સિત્તેર કે એંશીની ઉમરના ખંડેર જેવું ન બની ગયું હોય?

    મનનો, જીવનનો, અરે! સમસ્ત સૃષ્ટિનો સ્વભાવ જ સતત પરિવર્તન, સતત મોજાં જ મોજાં, સતત ઉત્ક્રાન્તિ જ છે. એની સાથે સાહજિક નિદિધ્યાસન કેળવવાનું છે. આખી યે રચનાને અને બધીય ઘટનાઓને  એક રમત તરીકે ગણતા થવાનું છે – હોબીમય થવાનું છે.

ઓલ્યા જવાંમર્દ સર્ફરની કની.

માનવ માત્ર ભૂલને પાત્ર

      માફી માંગવી કોઇ કાયરોનું કામ નથી, માફી માંગવા માટે અદ્દભુત સાહસની જરૂર હોય છે. વળી માફી સામેવાળી વ્યક્તિ કે બીજા કોઇ માટે નહી, પરંતુ પોતાના માટે જ માંગવાની હોય છે. કારણ કે ભૂલ સમજાયા બાદ મનમાં ઉઠતી અપરાધભાવના અને પશ્ચાતાપની આગ મનને અશાંત અને બેચેન કરી મુકે છે. માફી માંગવાથી જ આ અગનજ્વાળાઓને શાંત કરી શકાય છે. આપણા મનની શાંતિ માટે તો આપણે પ્રયત્ન કરવો જ રહ્યો. 

– હાર્દિક પટેલ

—

 ‘”જો તમે ભુલોને રોકવા દરવાજા બંધ કરી દેશો તો, સત્ય પણ બહાર રહી જશે.” 

– રવિન્દ્રનાથ ટાગોર

—

“ઘણી બધી અને મોટી ભુલો કરીને જ માણસ મહાન બને છે”

– ગ્લેઙસ્ટન

આ બાબત શ્રી. હાર્દિક પટેલનો  બહુ જ વિચાર કરતા કરી દે તેવો લેખ ‘રીડ ગુજરાતી’ પર વાંચી મન મહોરી ઊઠ્યું.

( આ રહ્યો એ મનનીય, આચરણીય લેખ )

દાદા ભગવાનની અમૃતવાણી – જૈન દર્શનની સૌથી વધારે ઉપયોગી વાત.

આલોચના
પ્રતિક્રમણ
પ્રત્યાખ્યાન

    આટલી સરળ રીતે સમજાવવા માટે ભાઈ શ્રી. હાર્દિક પટેલને હાર્દિક અભિનંદન.
આખી દુનિયાની ભુલ ગોતવામાં માહેર અને વ્યસ્ત, આપણે સૌ આપણી પોતાની ભુલો કદી જોઈ શકતા નથી; અને એ જ આપણી પ્રગતિને માટે સૌથી મોટી રૂકાવટ છે.

‘બની  આઝાદ’ સીડીનું સૌથી મુશ્કેલ પગથિયું – ‘નીજ દોષ નિરીક્ષણ’ ( એ વાંચવા અહીં ‘ક્લિક’ કરો )

જગ્ગી વાસુદેવ

સદ્‍ગુરૂ

મૂળ નામ- જગદીશ વાસુદેવ 

વિકિપિડિયા પર

Born into a telugu family^[2] in Mysore, Karnataka on 3 September 1957 to Susheela and Dr. Vasudev, Jagadish was the youngest of the Vasudev’s four children – two boys and two girls. A travelling fortune-teller, who was asked to predict the child’s future, predicted that the infant would have a fortunate life and named the infant Jagadish which means lord of the universe. Sadhguru’s father was an ophthalmologist with theIndian Railways and as a result, the family moved frequently. At a young age, Jagadish, or Jaggi as he came to be known, developed an interest in nature and would frequently make trips into nearby forests which would sometimes last up to three days at a time. At the age of 11, Jaggi came in contact with Malladihalli Sri Raghavendra Swamiji who taught him a set of simple yoga asanas, the practice of which he regularly maintained.^[3] Sadhguru states that “without a single day’s break, this simple yoga that was taught to him kept happening and led to a much deeper experience later.”^[4]:39

At the age of twenty-five on 23 September 1981, he rode up Chamundi Hill and sat on a rock, when he had a spiritual experience. Sadhguru describes his experience, “Till that moment in my life I always thought this is me and that’s somebody else and something else. But for the first time I did not know which is me and which is not me. Suddenly, what was me was just all over the place. The very rock on which I was sitting, the air that I breathe, the very atmosphere around me, I had just exploded into everything. That sounds like utter insanity. This, I thought it lasted for ten to fifteen minutes but when I came back to my normal consciousness, I was about four-and-a-half-hours I was sitting there, fully conscious, eyes open, but time had just flipped.”^[6]:04:04 Six weeks after this experience, he left his business to his friend and travelled extensively in an effort to gain insight into his ‘mystical’ experience. After a year of meditation and travel, Sadhguru decided to teach yoga to share his inner experience.^[7]

In 1983, he conducted his first yoga class with seven participants in Mysore. Over time, he began conducting yoga classes across Karnataka and Hyderabad travelling from class to class on his motorcycle. He lived of the proceeds of his poultry farm rental and refused payment for the classes. A usual practice of his was to donate the collections received from participants to a local charity on the last day of the class.^[7] These initial programs were the basic format on which the Isha Yoga classes were later built on.

In 1989, he conducted his first class in Coimbatore, near which the Isha Yoga Center would later be established. The classes were known as Sahaja Sthiti Yoga and involved asanas, pranayama kriyas and meditation. In 1993, Sadhguru decided to set up an ashram to support the growing number of spiritual aspirants. After examining and remaining dissatisfied with various sites around Kerala, Karnataka, Tamil Nadu andGoa, he decided on a thirteen acre site situated at the foothills of the Velliangiri Mountains, thirty kilometres from Coimbatore. In 1994, the site was bought and the Isha Yoga Center was set up.^[4]

Sadhguru has spoken at the United Nations Millennium World Peace Summit in 2001,^[30] the World Economic Forum in 2006, 2007, 2008 and 2009.^[31] In 2012, he was voted among the hundred most powerful Indians for his contribution in the field of environmental protection and for encouraging public participation in ecological issues

એક વિડિયો

અને બધે બને છે તેમ…વિવાદ પણ …

‘ઈશા યોગ’ બ્લોગ પર…

આવું ઘણી બધી જગ્યાઓએ / વિભૂતિઓ વિશે જોવા/ સાંભળવા મળે છે.

અને આપણું ચિત્ત ક્ષુબ્ધ બની જાય છે કે……

તો પછી ‘સત્ય’ શું?

‘બની આઝાદ’ વાંચો… અને આ જણના ચેલા બની જાઓ !!!!

જોક્સ એપાર્ટ…

આપણું સત્ય આપણે જાતે જ ગોતવું પડે છે. સદ્‍ગુરૂઓને જરૂર સાંભળો, શાસ્ત્રો/ બોધ વચનો જરૂર વાંચો. પણ પોતાની વિવેક બુદ્ધિ વાપરીને જ બુદ્ધિને અતિક્રમી શકે, તેવા ચેતનાના ઊંચા શિખરો ભણી ડગ માંડો. 

એ શિખરો ઉપર જાતે જ ચઢવું પડશે- કોઈ ગુરૂ કે કોઈ પુસ્તક એમાં કામ નહીં લાગે. 

કેવળ ….

સાધના,
સાધના
અને
સાધના જ.

– બે ડગલાં ચાલેલો અંતર યાત્રી.