જે પાટણની પ્રભુતા વિશે કાંઈક કહેવાનું છે, તેનો પહેલો ફકરો આ રહ્યો –
શી વાત છે – સાવ ઊટપટાંગ જેવી? ના…. છેક એમ નથી. આ લખનારના વ્હાલા અમદાવાદની છોરી પ્રીતિ શાહ ત્યાં ગયેલી, અને એને એ પાટણની પ્રભુતા ગણે છે. લો.. વાતમાં મોણ નાંખ્યા વિના કહી જ દઉં.
ચિર પ્રવાસિની એવી એ મહિલાપ્રીતિ સેનગુપ્તાનામે વધારે જાણીતી છે! તેમના પ્રવાસ વર્ણન ‘અપરાજિતા’ નું એક પ્રકરણ નેપાલના પાટણના પ્રવાસ વિશે છે ! આપણે તો કદાચ ‘આપણા પાટણ’ની મુલાકાત પણ લીધી નહીં હોય, પણ બહેન તો આ પાટણની પ્રભુતા પર વારી ગયાં હતાં.
એ પ્રકરણનાં પાનાં આ રહ્યાં ….
જો આ વાંચી, પૃથ્વીના સાતે ય ખંડોને આવરી લેતી ‘અપરાજિતા’ વાંચવા મન થાય તો આ ઠેકાણે સાવ ‘મફત’માં મળી જશે !
આ મુખપૃષ્ઠ પર ક્લિક કરો
જો ઓફ -લાઈન વાંચવા મન થાય તો તે ‘એકત્ર’ ના સૌજન્ય થકી ડાઉન લોડ પણ કરી શકશો.
‘એકત્ર ફાઉન્ડેશને’ આટલી સરસ અને સુવાચ્ય રીતે ગુજરાતી સાહિત્યનાં ઘરેણાં નેટ ઉપર વિના મૂલ્યે પીરસ્યાં છે – તે માટે આપણે એના મુખ્ય મોભી સર્વ શ્રી. રમણ સોની અને અતુલ રાવળનો હૃદયપૂર્વક આભાર માની વીરમીએ.
આમ તો રોજ વાસણ સાફ કરતી વખતે હું રબરનાં મોજાં હાથ પર ચઢાવતો નથી. એવી બધી નજાકત તો આંગળીઓની કુમાશ માટે જાગરૂક એવી મારી દીકરીની ચીવટ ! પણ તે દીવસે મારે એ ચઢાવ્યા વીના છુટકો જ ન હતો. કામ કરતાં જમણા હાથની એક આંગળી પર નાનકડો ઘા પડ્યો હતો અને એને રીપેર કરવા પટ્ટી લગાડી હતી. મોજાં ન પહેરું તો એ ઉખડી જાય અને ઘા પર પાણી ફરી વળે !
એટલે તે દીવસે બહુ જ જફા વ્હોરીને, એ લીસાં અને હાથના પહોંચાને ચસોચસ ફીટ થઈ જાય એવાં મોજાં ચઢાવ્યાં. પાણીની પહેલી જ સીકર અને આંગળીઓને પાણી અડ્યાનો અહેસાસ થયો. એમ લાગ્યું કે, મોજાંમાં લીકેજ (ગળતર) છે. બહુ મુશ્કેલીથી પહેરેલાં એ મોજાં એવી જ મુશ્કેલીથી કાઢ્યાં. પણ હાથ તો સાવ કોરા કટ જ હતા. મોજાં ચઢાવવાની એ પળોજણ ફરી એક વાર. અને ફરીથી એ જ પાણી અડ્યાનો અનુભવ.
અને મન વીચારના ઝોલે ચઢી ગયું….
આમ તો આ સ્પર્શભ્રમ છે – એ તરત સમજાઈ ગયું. હાથની ચામડીને અડીને સજાગ રહેતા ચેતાતંતુઓ માટે આ પહેલો જ અનુભવ હતો. એમણે રબરનાં મોજાંની સપાટી પર ખળખળ વહેતા પાણીના પ્રવાહના સ્પર્શને પારખ્યો હતો. જાણે કે રબરનાં મોજાં છે જ નહીં, તેવો ભ્રમ. રબરની સપાટીને અવગણીને પાણી અડ્યાનો સંદેશ વફાદારીપુર્વક સતત કામગરા અને સજાગ તંતુઓેએ મગજને પહોંચાડી દીધો હતો.
પણ એ તો શરીરવીજ્ઞાનની નજરે…
અવલોકનકારને તો આપણા જ્ઞાનની, આપણા કહેવાતા, હુંશીયાર (!) મગજની મર્યાદાઓનું ભાન થઈ ગયું હતું…..
સિદ્ધાર્થ ગૌતમને જ્યારે બુદ્ધત્વ પ્રાપ્ત થયું ત્યારે સાત દિવસ સુધી તેઓ કશું જ બોલી શક્યા ન હતા. એમના મિત્રો અને ગુરૂએ એમને કહ્યું કે, તમને બોલવા માટે હવે મન ન થાય તે સ્વાભાવિક છે, પણ તપ્ત જગતવાસીઓ માટે કાંઈક બોલો.’
ત્યારે ગૌતમ બુદ્ધ આમ બોલ્યા હતા.
બધું કાંઈ જ નથી.
બધું અનિત્ય છે.
વિપશ્યનાની સાધનામાં શરીરના કોશે કોશમાં આનંદ લહરીઓ ફરતી અનુભવી શકાય – આખા શરીરમાં પરપોટા જ પરપોટા ઊભરતા અને શમતા અનુભવી શકાય ત્યારે પણ ‘બુદ્ધ’ જનના ચિત્તમાં આ જ વિચાર ઉજાગર થતો રહે – અનિત્ય… અનિત્ય…
બુદ્ધ પૂર્ણિમા નિમિત્તે શ્રી. શ્રીરવિશંકરે આપેલ સંદેશ વાંચતાં આ ભાવ ઉજાગર થયો. એ સંદેશ અહીં વાંચો.
ટળવળતી હોય આંખ જેને જોવાને, એ મીંચેલી આંખે ય ભાળું. અંદર તો એવું અજવાળું, અજવાળું ……. ઊંડે ને ઊંડે ઊતરતાં જઇએ, ને તો ય લાગે કે સાવ અમે તરીએ. મરજીવા મોતીની મુઠ્ઠી ભરે ને એમ ઝળહળતા શ્વાસ અમે ભરીએ. પછી આરપાર ઉઘડતાં જાય બધાં દ્વાર, નહીં સાંકળ કે ક્યાં ય નહીં તાળું અંદર તો એવું અજવાળું…… સૂરજ કે છીપમાં કે આપણમાં આપણે જ ઓતપ્રોત એવાં તો લાગીએ, ફૂલને સુવાસ જેમ વાગતી હશે ને તેમ આપણને આપણે જ વાગીએ. આવું જીવવાની એકાદ ક્ષણ જો મળે તો એને જીવનભર પાછી ના વાળું. અંદર તો એવું અજવાળું…….
આંતરમનની સૃષ્ટિની ઝાંખી કરાવતું આ કાવ્ય મને બહુ જ પ્રિય છે. આપણી આંખ જે પરમ આનંદની અનુભૂતિ કરવા ઝંખતી હોય છે, તે તો મીંચેલી આંખે ય અનુભવી શકાય છે. આવી અનુભૂતિ થાય ત્યારે કેવા ભાવ ઊઠે? તેનું આ કાવ્યમાં કવિએ અદ્ભૂત…
એકે એક સ્રોત પર એટલી બધી માહિતી છે કે, બીજે ક્યાંય જવું જ ન પડે.
અને એટલું બધું ન વાંચવું હોય તો, ઉત્ક્રાન્તિ વિશે સાત વિડિયોની સરસ મઝાની વિડિયો શ્રેણીનો આ પહેલો ભાગ તો જોજો જ.
જેમ જેમ આપણે ડાર્વિનના જીવનમાં ઊંડા ઊતરતા જઈએ તેમ તેમ એ મહાન માણસને સાષ્ટાંગ દંડવત પ્રણામ કરવા પડે એવું અદભૂત જીવન.
પણ અહીં એ જીવન ચરિત્ર વાંચીને ઉપજેલા , મનની અંદર ને અંદર જ ન સમાવી શકાય તેવા, પ્રચંડ પ્રભંજન જેવા વિચારોને મોકળા મૂકી દેવા સિવાય આ ‘પ્રસવ વેદના’ નો કોઈ ઈલાજ નથી એમ લાગતાં ..
આ જીવનાવલોકન !
ખ્રિસ્તી ચર્ચની જડતા રેનેસાં બાદ કાંકરી કાંકરી કરીને ખરવા લાગી. પણ છેલ્લે બાકી રહી ગયેલ ખંડેરને ડાર્વિનના કાળના વૈજ્ઞાનિકો ‘મોટી બહેન’ તરીકે સાચવી રાખવામાં જ શાણપણ સમજતા હતા. ‘એને વિતાડીને શું ફાયદો?’ એવી મનોવૃત્તિ એ કાળના મોટા ગજાના પ્રકૃતિવિદોમાં હતી.
ડાર્વિને એ છેલ્લી કાંગરી પણ તહસ નહસ કરી નાંખી.
આટલી મોટી સફળતા મળ્યા બાદ, વિશ્વ ભરમાંથી અદભૂત પ્રેમ, સન્માન, માન્યતા, ઈનામ અકરામ અને પ્રતિષ્ઠા પામ્યા છતાં એ ઋષિ જેવો માણસ નમ્રતાની મૂર્તિ જેવો જ રહ્યો. ઉત્ક્રાન્તિવાદને સ્વીકૃતિ મળ્યા પછી કોઈ માન અકરામ , વાહ! વાહ! ની લાલસા વિના તે પોતાના ઘર ‘ડાઉન હાઉસ’ માં વીસ વર્ષ પડ્યો રહ્યો. એનું છેલ્લું સંશોધન ‘માટીના કીડા( earthworm) ‘ના જીવન વિશે હતું ! તેનું છેલ્લું પુસ્તક પોતાની આત્મકથા હતી, જેમાંથી એની વિનમ્રતા છતી થાય છે. જીવનના રહસ્યોનો તાગ પામવાના ધખારામાં તે જીવનનું સૌંદર્ય ન માણી શક્યો, સુમધુર કવિતાઓથી વિમુખ બની ગયો – તેનો એને અફસોસ હતો.
પણ એ ઈતિહાસની વધારે વાત નથી કરવી.
વાત એ કરવી છે કે, ‘ઈશ્વરની મહાન તાકાત’ની માન્યતાને આમૂલ ફંગોળી દેવા છતાં, એનો અંગત વિશ્વાસ હતો કે,
જીવનની પ્રક્રિયાને મળેલી
અદભૂત ભેટ ‘પરિવર્તિત’
થવાની કાબેલિયત છે.
આમ તો અહીં અમેરિકામાં દિવાળી જેવા તહેવારોમાં પણ ‘દેશ’ જેવો ઉલ્લાસ હોતો નથી. પણ આજના ગુડી પડવાના તહેવાર નિમિત્તે શ્રી. શ્રી. રવિશ કરનો ‘વિચાર કરતા કરી દે’ તેવો સંદેશ વાંચવા મળ્યો અને વાસંતી વાયરો આ ઘૈડા ખખ્ખ ખોળિયામાં લહેરાતો થઈ ગયો !
આ ચિત્ર પર ક્લિક કરો.
આ સંદેશનો અંતિમ ભાગ –
Let’s welcome the coming New Year with a resolution to do something excellent and to be of use to others. Let’s resolve to be happy and spread happiness.
Taking these few pearls of wisdom and treasuring it is essential to make life a celebration. These are the decorations for celebrating life.
આપણા જીવનનો દરેક દિવસ, દરેક ક્ષણ આ વાસંતી ઉલ્લાસથી સભર બની રહે – ગુડી પડવો – ચેટી ચાંદ , ઉગાડી, નવરેહ, સજીબુ ચૈરોબા * બની રહે તે…
અંદર તો એવું અજવાળું, અજવાળું
આજનો સુવિચાર( લેખકના નામ પર ‘ક્લિક’ કરી; આવા બીજા સુવિચાર મમળાવો.
વાચકોના પ્રતિભાવ