મોજ – બ્રહ્મવેદાંતજી

    જે કાયમ છે, એનો સંગ કરીએ તો કાયમ માટે મોજમાં રહી શકાય ! મોજનું કારણ બહાર નથી, પણ તમારી અંદર છે. મને આ પકડાઈ ગયું છે. મોજ છટકી જવાનું કારણ એ છે કે, આપણે પ્રતિબિંબને પકડીએ છીએ. પકડવાનું છે બિંબને. મોજ બહાર નહીં, ભીતરમાં છે. માણસ પૈસા કમાવા દોડ્યે જાય છે. આમ દોડવાથી પૈસા મળે, પરંતુ મોજ ન મળે. સંસાર વ્યવહારમાં બહાર દોડીએ તે ઠીક છે, પરંતુ ધ્યાન ચિત્ત ભીતરમાં રાખવું પડે. બહાર બધી પ્રવૃતિઓ કરીએ, પણ ઘેર આવીએ ત્યારે અંદર ઊતરવું જોઇએ. શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર ધંધો કરતા પણ ધંધાનું પતી જાય પછી ભીતરમાં તાર જોડી દેતા. એમની પાસે મોજની આ માસ્ટર-કી હતી.

    ગુર્જિએફ જેને આત્મસ્મરણ કહે છે; આપણે જેને આત્મા કહીએ છીએ – ત્યાં સૂરતા લગાડી દઈએ. સંસારની પ્રવૃતિમાં જરા પીડા જેવું લાગે ત્યારે ભીતરના ધ્યાનનું પાણી પી લેવું –  બહુ મોટી વાત નથી. પણ તકલીફ એ છે કે, આપણી ખોજ ઊંધી દિશામાં છે. આપણે એ દિશાને જ બદલવાની છે. આપણે નાની-નાની વાતમાં ગંભીર થઈ જઈએ છીએ. ગંભીર થવાથી મોજ ક્યાંથી આવે ? આ વાત વિચારવાની નથી, જીવવાની છે. અત્યારે જ જીવી લો. ઠીક લાગે તે કરો, પણ મોજથી કરો. શું કરવું એ મહત્વનું નથી, પણ કઈ રીતે કરો છો, તે મહત્વનું છે.

      મોજ માટે સમજવા કે વિચારવાનું નથી, પણ જીવવાનું છે. ખેતી કરતા હો તો ખેતી; પણ તે મોજથી કરો. લગ્ન કરવા છે, તો મોજથી કરો. આશ્રમમાં રહો, તો મોજથી રહો. મારે ખાવા જોઇએ છે, એમ તમારે પણ ખાવા જોઇએ છે. હું જે કરું છું,  તે મોજથી કરું છું, તમે લમણે હાથ દઈને કરો છો ! સંસારી અને સન્યાસીમાં ફરક માત્ર આ મોજનો છે. હસો, ખેલો, ધ્યાન ધરો. પરમાત્મા તો બધે છે.

    ગાડીમાં બેઠાં પછી બધું જોવાની મજા આવે છે. અને આપણું સ્ટેશન આવે, ત્યારે ઊતરી જવાનું છે.

   તો મોજ માણોને !

…..બ્રહ્મવેદાંતજી

પ્રેમ – બ્રહ્મવેદાંતજી

     ટૂંકમાં કહેવું હોય તો પ્રેમ એ પરમાત્મા છે. ચુંબકના મેગ્નેટિઝમને કારણે લોઢું ખેંચાય છે. ફૂલ ઊગતા સૂર્ય તરફ જાય એ પણ મેગ્નેટિઝમ છે; પણ એ બાયો-મેગ્નેટિઝમ છે. વીજળીનો પ્રવાહ જ્યાં જ્યાં હોય ત્યાં હંમેશાં મેગ્નેટિઝમ હોય છે. આપણને બહારની વીજળીનો ખ્યાલ છે. દરેકના શરીરમાં પણ મેગ્નેટિટીઝમ,  બાયો-ઇલેક્ટ્રિસિટી છે. આપણે તેને પ્રાણ કહીએ છીએ. પણ આપણે આ પ્રાણને બહુ ઓળખતા નથી, અને બહારની ઇલેક્ટ્રિસિટીને પણ ક્યાં ઓળખીએ છીએ ? સ્વિચ જ દબાવતાં આવડે છે!

     જ્યાં ખોરાક છે ત્યાં કુદરતે ચુંબકીય ક્ષેત્ર નિર્માણ કરેલ છે. જે વસ્તુ ભાવતી હોય ત્યાં આપણુ ચિત્ત ખેંચાય છે અને ચોંટી જાય છે ! આ મેગ્નેટિઝમ છે. આપણને એટલી ખબર પડે કે, જીવ ચોંટી ગયો છે અને હવે ઉખડી ગયો ! વસ્તુમાં જીવ ચોંટે અને ઉખડી પણ જાય છે. આપણા મેગ્નેટિઝમમાં ભરતી અને ઓટ આવ્યા કરે  છે.

     સંસારી જીવ ગમે તે ભાવને પ્રેમનુ નામ આપી દે છે. તે શરીરને ‘હું’ કહે છે, અને ‘અહમ્’ ને આત્મા કહે છે. એને તો એક કપ આઇસક્રીમ ખાવા મળે તો કહેશે આનંદ આવી ગયો ! આનંદ તો આત્માની અનુભૂતિ થવાથી આવે. સંસારી જીવો એકબીજાને ઘડીક મળે તો કહેશે આનંદ આવી ગયો. પણ ચિત્ત આત્મસ્મરણમાં જાય તો જ સાચો આનંદ થાય. આપણે ભૂખ-તરસની તૃપ્તિ અને ઇન્દ્રિયના વિષયની તૃપ્તિને આનંદ કહીએ છીએ. જ્યાં ખેચાણ થાય તેને પ્રેમ કહીએ છીએ. પ્રેમ શબ્દ બહુ સસ્તો થઈ ગયો છે !

       પ્રેમતત્વ તો દિવ્ય છે. તે સર્વવ્યાપી છે. પ્રેમતત્વ એવું છે કે, તેમાં ક્યારેય ગાંઠ પડતી નથી. ગાંઠ અહમ્ ને પડે. આત્મા એ પરમાત્માનો અંશ છે. પ્રેમ એ પરમાત્મા છે, ત્યાં ક્યારેય ગાંઠ ન પડે. આપણે પ્રેમના નામે છેતરાઇએ છીએ. શરીર અને ઇન્દ્રિયોના આકર્ષણને પ્રેમ કહીએ છીએ. આ આકર્ષણમાં ઊબ આવે છે. પ્રેમમાં ક્યારેય ઊબ આવતી નથી. પ્રેમ શાશ્વત છે. તે ક્યારેય મરતો નથી પણ વધતો જાય છે. પ્રેમની પ્રતીતિ થાય તો મન નિષ્કામ અને નિર્વિચાર બની જાય. બુદ્ધિ નિશ્ચલ બની જાય. જ્યાં પ્રેમતત્વ હોય ત્યાં અહમ્ ક્યારેય હોઇ શકે નહી.

     ફરીને કહું, પ્રેમ એ પરમાત્માનુ સ્વરૂપ છે.

…..બ્રહ્મવેદાંતજી

શ્રમ – બ્રહ્મવેદાંતજી

      શ્રમ અને મજુરીમાં ફરક છે. શ્રમ એ તો પૂજા છે. શ્રમ શબ્દમાંથી ‘આશ્રમ’ શબ્દ બન્યો. આપણુ શરીર છે, તે ધર્મનું સાધન છે. આ સાધન બહુ રહસ્યમય છે. સાધનનો ઉપયોગ થવો જોઇએ. જો તેમ ન થાય તો સાધન કટાઇ જાય. શરીરમાં પાંચ કર્મેન્દ્રિયો અને પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિયો છે. આપણે સ્થૂળ આહાર લઈએ છીએ, હવાનો આહાર લઈએ છીએ અને જ્ઞાનેન્દ્રિયો વડે છાપોનો ( Images)  ખોરાક લઈએ છીએ.

     ઊર્જાને સ્થિર રાખી શકાતી નથી. તે ફરતી રહેવી જોઇએ. સ્થૂળ ખોરાકમાંથી મળતી ઊર્જા કર્મેન્દ્રિયો દ્વારા યોગ્ય ઉપયોગમાં ન લેવાય તો તે વિચારોના રૂપમાં વપરાશે. એટલે એ ઊર્જાનો શરીરની કર્મેન્દ્રિયો મારફત ઉપયોગ થવો જરૂરી છે. આશ્રમમાં એટલા માટે વિવિધ પ્રવૃતિઓ થતી રહે છે. આ પ્રવૃતિઓ કોઇ કામનાને પોષવા માટે  નથી, પણ એ અસ્તિત્વની માંગ છે. તે એક કર્મયોગ છે.

      કામ સભાનતાથી થવું જોઇએ. કામ કરતાં જો કામના જાગે, વિચારો અને કલ્પના આવે, નેગેટિવિટી આવે તો તરત જ સાવધાન થઈને દ્રષ્ટાભાવથી તેને જોઇ લેવું. ઇચ્છા જાગે, ક્રોધ આવે, આળસ આવે તો તેનાથી થતી ભીતરની પ્રતિક્રિયાને સાક્ષીભાવે જોઇ લેવી. સાધનાનું આ પહેલું પગથિયું છે. શ્રમકાર્યમાં કર્તાભાવ આવે, તેના વળતરની અપેક્ષા જાગે તો એ કામ શ્રમ નહીં પણ કામ્ય કર્મ થઈ જાય છે.

     જૂના વખતમાં કૃષ્ણ પોતે ગાયો ચરાવવા જતા. શ્રી રમણ મહર્ષિ વહેલી સવારે ત્રણ વાગે ઊઠીને કામે લાગતા. કહે છે કે ઓશો રોજ ૧૧ કિલોમિટર ચાલીને નદીમાં સ્નાન કરવા જતા. શરીરના માધ્યમથી સાધનાની કમાણી કરતા.

     શ્રમ કરતાં કરતાં સંવેદના કેટલી અનુભવી ? જોતાં રહેવું. શ્રમ ગમે ત્યાં, ગમે ત્યારે, ગમે તે કરો – પણ એક જ ખ્યાલ રાખવાનો છે કે , શ્રમ દરમ્યાન પૂરેપૂરા વર્તમાનમાં રહેવું. કોઇ કામના કે અપેક્ષા સિવાય, શ્રમ કરતાં એવો ભાવ સેવવો કે કામ ઇષ્ટદેવનું છે, ગુરુનું છે. તેમ કરવાથી સાધકના ભાવપ્રદેશનો વિકાસ થશે. શ્રમ વિનાનું શરીર ધ્યાનમાં ન જઈ શકે. તે  દિવાસ્વપ્નોને સેવશે. જીવનનો એક અર્થ છે પુરુષાર્થ, જેમાં પોતાના હોવાપણાની અનુભૂતિ થાય છે.

      આ રીતે શ્રમયજ્ઞ એ સાધનાનુ મહત્વનુ અંગ છે.

~ બ્રહ્મવેદાંતજી <

જ્ઞાન, ધ્યાન, ભાન- બ્રહ્મવેદાંતજી

      નો-સેલ્ફ, નિર્વાણ, નથીંગનેસ  એમ કહે. કારણ કે એ ‘થીંગ’ નથી. પ્રાપ્ત કરવાનું કોઇ ઓબ્જેક્ટ નથી. શૂન્યમાં ઊતરવાની વાત છે. શૂન્યમાં ઓગળવાની વાત છે. ચિત્તના ચૈતન્યમાં સંપૂર્ણ લયની વાત છે. જ્ઞાન, ભાન અને ધ્યાનની યાત્રા જયાં પૂરી થાય છે, ત્યાંની વાત છે. યાત્રાની શરૂઆત તો આપણે જ્યાં હોઇએ ત્યાંથી જ કરવી પડે. અત્યારે, આ ક્ષણે આપણુ ચિત્ત ક્યાં ક્યાં ભટકે છે, તે જોવામાં આવે છે ? તટસ્થ ભાવે જોતાં જોતાં, જોનારો પ્રગટ થશે. અંતે તો જોનારાને જોવાનો…દેખ  લે દેખનહારા !

ભીતરની યાત્રા લાંબી લાગે છે; છે નહીં.

     અંતઃકરણના ચાર ઘટકો મન, બુદ્ધિ, ચિત્ત અને અહંકારના ભટકાવને કારણે આમ લાગે છે.

     મોહ અને માયા, તાદાત્મ્ય અને ભ્રમણા, હું અને મારું, ગહેરું આઇડેન્ટિફિકેશન. ‘છે’ એ સાચું ભાસે. આઇડેન્ટિફિકેશન તૂટે તો જ ખરી ‘AM’ness જન્મે. તે એમનેસ ઘનીભૂત થાય ત્યારે ‘IS’ness જન્મે. આ ‘IS’ ness ના વિસર્જનની, નિર્વાણની વાતો ખૂબ થાય છે. અત્યારે તો વર્તમાન ક્ષણમાં થોડી સેકંડોનો ઠહેરાવ પણ મુશ્કેલ છે.

        હજી કર્તા ખુબ સક્રીય છે.  ડિઝાયર ટુ ડુ, ડિઝાયર ટુ બીકમ, ડિઝાયર ટુ પઝેસ, અહંકારનુ સામ્રાજ્ય ! ઇગો પેસીવ થાય તો સેલ્ફ પરખાય. શરીરમાં વ્યાધિ, હ્રદયમાં આધિ, વિચારો માં ઉપાધિ. ફક્ત સમાધિની વાતોથી કાંઈ ન વળે.

       જે છીએ, જ્યાં છીએ તેનો સહજ સ્વીકાર કરી ત્યાંથી જ યાત્રાની શરૂઆત કરવી પડે. નહીં તો ભ્રમણાની યાત્રા ખૂબ લાંબી થઈ જાય, ભીતરની અતૃપ્તિ ત્યાંની ત્યાં રહે.

• જ્ઞાન – KNOWLEDGE
• ધ્યાન – ATTENTION
• ભાન – AWARENESS
• – આ ત્રણેય વધવા જોઇએ.

    જ્ઞાન હોય પણ ધ્યાન ન હોય તો સામે સત્ય હોય તો પણ દેખાય નહી. ધ્યાન હોય પણ જ્ઞાન ન હોય તો સત્ય ઓળખી ન શકાય. બાળક જેવુ જ્ઞાન હોય, ધ્યાન હોય, પણ તે તરફ ભાન ન હોય !

      ત્રણેયની સમ્યક યાત્રા, સહજ અવસ્થા, ભીતર તૃપ્તિ.

….બ્રહ્મવેદાંતજી

અભ્યાસ – બ્રહ્મવેદાંતજી

     ચિત્ત વ્યગ્ર હોય તો પહેલાં તેને એકાગ્ર કરવાનો અભ્યાસ. એકાગ્ર ચિત્તને ભીતર વાળવાનો અભ્યાસ. ભીતર જવા સક્ષમ બનેલા ચિત્તને ભીતર ઠહેરાવવાનો અભ્યાસ. ભીતર ઠહેરતા ચિત્તને નિરોધનો અનુભવ કરાવવાનો અભ્યાસ. નિરોધના અનુભવમાં મસ્ત રહેવા ચિત્તને શૂન્યમાં લય કરાવવાનો અભ્યાસ. પછી પ્રતીક્ષા અને તિતિક્ષા.

    ચિત્ત આમ પોતાના મૂળ સ્વરુપ, ચૈતન્યમાં લય પામે છે – નિર્વાણ, રિટર્ન ટુ ધ સોર્સ.

    વિધિ ગમે તે હોય, માર્ગ ગમે તે હોય; લક્ષ્ય એક.

     ચિત્તને કેળવતાં પહેલાં તો તે જ્યાં ચોંટતું હોય, ભટકતું હોય, અટકતું હોય, તેના કારણો જોઇ લેવાં પડે. કારણો પકડાય તો તે પ્રમાણે ઉપચાર થાય. ચિત્ત મુક્ત રહેવું જોઇએ, ફ્રી –

એટેન્શન, વૈરાગ્ય

     વૈરાગ્યના નામે નીરસતા, જડતા, નિર્માલ્યપણું આદર્શ ન બની જાય તેની તકેદારી રાખવી ખૂબ જરુરી. સામે પ્રસંગો આવશે, નિમિત્તો આવશે, ભાગવાનું નથી. છૂટા રહેવાની કળા હાંસલ કરવાની છે.

ઓશો કહે છે – ‘ભાગો મત, જાગો’

દાદા ભગવાન કહે છે – ‘નિમિત્તને બટકું ન ભરો, જુઓ અને ચૈતન્ય સત્તાને જાણો’.

      ચિત્ત સરળતાથી છુટું રહેતું થશે, સરળતાથી મુક્ત થઈ શક્તું હશે, સરળતાથી પાછું ફરતું હશે, પછી જ તેને ભીતર જવાનો અભ્યાસ કરાવી શકાય. અભ્યાસ અને વૈરાગ્ય; ભીતરની યાત્રામાં દરેક તબક્કે સતત જોઇશે. જળ સમુદ્ર તરફ સહેજે વહે છે, અગ્નિ ઉપરની તરફ સહેજે ઉઠે છે, એમ ચિત્ત ચૈતન્ય તરફ સહેજે  ઊર્ધ્વમુખી બનવું જોઇએ.

      અત્યારે ચિત્ત વ્યગ્ર છે, ભટકે છે, અધોગામી છે. ચિત્તને ઊર્ધ્વમુખી થવાના સંસ્કાર આપવા પડે. સૌ પ્રથમ ‘એજ્યુકેશન ફોર એટેન્શન’. આ માટે વિધિ-નિષેધ આપવામાં આવે છે. પણ વિધિ-નિષેધમાં જ જીવન ખર્ચાઈ જાય, તો નવી ઉપાધિ. ધર્મના નામે એક વધુ બોજો ! ચિત્ત વર્તમાન ક્ષણમાં ઠહેરતું નથી, જલ્દી ડ્રિફ્ટિંગ થઈ જાય છે, ભટકવા ચાલી જાય છે – આનું ભાન તો પહેલાં આવવું જોઇએ ! પૂર્ણ ભાનની વાત પછી.

      શરીરના સ્તરે પદ્માસન અને સૂક્ષ્મશરીરના સ્તરે ભટકન. કંઇ વળશે નહીં. હોશ રાખવો હોય તો તે કામ બેહોશીમાં કઈ રીતે થઈ શકે ? જાગવું છે તો સૌ પ્રથમ તમે તો હોવા જોઇએ ને ? શરીર અહીં બેઠું હોય, સાધનાની વિધિ કરાતી હોય અને જીવ ક્યાંય ભટકતો હોય તે કેમ ચાલે ? પોતાની ભીતર જોઇ લો.

….બ્રહ્મવેદાંતજી

રસ અને રોગ – બ્રહ્મવેદાંતજી

    વિવિધ રચનાઓ ભરેલી આ દુનિયામાં ખેંચાણ તો થવાનું. ઓબ્જેક્ટમાં દ્રષ્ટિ જાય તેનો વાંધો નથી. ઓબ્જેક્ટમાં દ્રષ્ટિ ફસાયેલી રહે તેનો વાંધો છે – રસનો વાંધો નથી,  રોગનો વાંધો છે. કોઇ એવી વ્યવસ્થા કરવી પડે, જેથી ભીતરની યાત્રા બારામાં, ‘સ્વ’દર્શનના લક્ષ્ય બારામાં આપણી યાદ બની રહે. આપણે જોઇશું તો તરત સમજમાં આવી જશે કે, લક્ષ્ય વારંવાર ભુલાઇ જવાય છે.

     મંદિર, પૂજા, પ્રાર્થના, તિર્થયાત્રાઓ, આશ્રમો મદદરૂપ થઈ શકે.  પણ સાવધાની ન રહે, તો ત્યાંય ચિત્તનું ભટકન ઘટવાની જગ્યાએ વધી પડે, લક્ષ્ય ચૂકી જવાય. સંસારનો બોજો હોય તેમાં સાધનાનો બોજો આવી પડે

સારા કામ કરશું તો સારા થઈશું એમ નહીં,
પણ સારા થઈશું તો સારાં કામ થશે.

     પ્રકૃતિમાં જે શીખવા માંગે છે તેની પરીક્ષા લેવામાં આવે છે. પણ જે શીખવાડવા માંગે છે તેને પ્રકૃતિ શિક્ષા કરી શીખવાડે છે. વિજ્ઞાન ‘HOW’ નો ઉત્તર આપે છે. ‘WHY’ નો ઉત્તર તેના માટે કઠીન કામ છે – ઉપાય કરી લેવા, ઉપાધિ કરવી નહીં. પ્યાસ છે કે પ્યાસની ભ્રમણા છે – એ કોણ નક્કી કરે ? આપણે આપણી જાતને જોઇ લેવી પડે. ઘણી વાર ભ્રમણાની યાત્રા ખૂબ લાંબી થઈ જાય છે.

• આત્મતત્વ સદાય વર્તમાનમાં છે.
• સ્થૂળ શરીર સદાય વર્તમાનમાં છે.
• સુક્ષ્મ શરીર સતત ભટકતુ રહે છે.
• આ ત્રણેયને એક લાઇનમાં લાવી દો
• – એ સાધના.

     ચિત્ત પોતાના સ્વરૂપમાં જવા ટેવાયેલું નથી. ચિત્ત ચૈતન્યને મળે અને ત્યાં ઓગળી જાય તેમ કરવાનુ છે. સતત અભ્યાસ જરુરી. આ છે ભીતરની યાત્રાનુ સારસૂત્ર.

….. બ્રહ્મવેદાંતજી

રસ અને હાજરી – બ્રહ્મવેદાંતજી

    ઇન્દ્રિયો દ્વારા જે ઇમ્પલ્સિસ ભીતર દાખલ થઈ જાય છે, તેમાં ઊંચા ગ્રેડનો પ્રાણ, સૂક્ષ્મ એનર્જિ હોય છે. આ સૂક્ષ્મ એનર્જિનું સેન્સિંગ અને પછી ફિલિંગમાં રૂપાંતરણ થવું જોઇએ. પોતાની સાચી હાજરી અનુભવમાં ન આવતી હોય તેવા સમયે આ સૂક્ષ્મ એનર્જિ ભીતર પચતી નથી. આ સૂક્ષ્મ એનર્જિ મળરૂપે બહાર નીકળી જાય છે. આ ન પચેલો સૂક્ષ્મ પ્રાણ વિચારો રૂપે સતત વહેતો રહે છે. સતત વિચારો આવે છે, તેનું આ કારણ છે.

     પોતાની હાજરી અનુભવાય તો આ સૂક્ષ્મ પ્રાણ ભીતર પચી શકે, તેને ઇમ્પ્રેશન ફૂડ કહે.

     જાગવાની વિધી કરવાની છે. વિધિ લક્ષ્ય નથી. જાગરણ લક્ષ્ય છે. બોધ લક્ષ્ય છે.

    વિધિ ચાલતી રહે, અને જીવ ભટકવા ચાલી જાય, તો વિધિ અર્થહીન બની જાય. છાશ વલોવવાની છે. માખણ છૂટું પાડવાનું છે. છાશમાં ફક્ત ફીણ-ફીણ થઈ જાય તો પ્રોસેસ અધૂરી. ઘણા સાધકો ખૂબ મહેનત કરે છે. ફીણ ફીણ થઈ જાય છે. ખરાબ અને વાસી ખોરાક સ્થૂળ  શરીરમાં લઈએ તો સ્થૂળ  શરીર માંદું પડે. ખરાબ અને વાસી ઇમ્પ્રેશન્સ સૂક્ષ્મ શરીરમાં લઈએ તો સૂક્ષ્મ શરીર, જીવ માંદો પડે. આખા દિવસની દિનચર્યા પર નજર રાખો. ખરાખોટા સમાચાર, કૂથલી, નિંદા, કેવો ખરાબ અને વાસી ખોરાક આપણા સૂક્ષ્મ શરીરને આપીએ છીએ તે જુઓ.

    સૂક્ષ્મ શરીરની બીમારીને કારણે જીવ આટલી બધી પીડા અનુભવે છે. ભીતર જાગૃતિ વધતી જાય, તેમ તેમ ચિત્તનો ઠહેરાવ વધે. ચિત્ત લય પામતું જાય. વર્તમાન ક્ષણમાં વધુ ને વધુ રહી શકાય. પોતાની સાચી હાજરી અનુભવાય. હાજરી અનુભવાય તો ઇન્દ્રિયો દ્વારા આવતા સૂક્ષ્મ પ્રાણ ડાઇજેસ્ટ થઈ શકે. સંવેદનાઓનો રસ પ્રગટે.

• ઇન્સ્ટિંક્ટ સેન્ટરમાં ઇન્દ્રિયોનો રસ
• મુવિંગ સેન્ટરમાં કળા-કારીગરીનો રસ
• ફિલીંગ સેન્ટરમાં પ્રેમ-દયા-લાગણીનો રસ
• થિન્કિન્ગ સેન્ટરમાં જ્ઞાનનો રસ

     કુદરત અખુટ ઇમ્પ્રેશન ફુડ આપતી રહે છે. ચારે બાજુ સુંદર ક્રિએશન છે, સુંદર દ્રશ્યો છે, રમણીય રંગોની વિવિધતા છે, સ્વરોની મહેફીલ છે, અદભુત નાદ છે, સંગીત અને વાઇબ્રેશન્સની ન કલ્પી શકાય એવી વિવિધતા છે, સુગંધોની દુનિયા ભરી પડી છે, વિવિધ સ્વાદથી ભરેલા રસથાળ છે. અને માણસ બેહોશ છે.

      ઇમ્પલ્સિસ તો આવતા રહે છે. પણ લે કોણ ? ચાવે કોણ ? બેહોશીના કારણે સ્મૃતિ આધારિત, મિકેનિકલ ઓટો-રિફ્લેક્સિસથી ચાલતો રોબોટિક વ્યવહાર થઈ જાય છે. આને આપણે જીવન સમજીએ છીએ !

     ભીતરની યાત્રા જેમ જેમ થતી જશે તેમ તેમ ગહેરા ભાવનો, પ્રેમનો, અનુગ્રહનો અનુભવ, નવા નવા દર્શન અને જ્ઞાનનો અનુભવ થતો જશે. હાજરી નહી હોય તો યંત્રમાનવ !

    જીવન ઉર્જાની ચહલપહલ, સ્થુળ દેહ ક્યાંક, સુક્ષ્મ દેહ ક્યાંક અને જોનારો ગુમ.

…..બ્રહ્મવેદાંતજી

અતૃપ્તિ – બ્રહ્મવેદાંતજી

   સિક્યોરિટી – બીજને તૂટવું નથી, તો તે સલામત છે. ઇંડાને છોડી પક્ષીને બહાર આવવુ નથી તો તે સલામત છે. પણ લાઇફ પ્રગટ નહીં થાય. ફણગો જ ન ફૂટે તો ફ્લાવરિંગની વાત ક્યાં કરવી ?

     આપણે જીવન ઊર્જાનો ઉપયોગ રસપૂર્વક જીવવા ઓછો કરીએ છીએ. સુખપૂર્વક મરી શકાય તેવાં આયોજનો માટે તેનો ઉપયોગ કરીએ છીએ ! રસમય ક્ષણો સામે આવતી રહે છે, પણ આપણને લાઇફ-ઇન્સ્યોરન્સ ઉપર વધુ ભરોસો છે. વાસ્તવિક જીવન સાથે આપણો મિલાપ હમેશા વાસી હોય છે.

     ખેતરમાં મોલ લહેરાતો હોય, પણ ખેડૂતને એમ જ વિચાર આવતો રહે કે, ‘કેટલો પાક  ઊતરશે? કેવો ભાવ આવશે?’  તો લહેરાતા મોલની ખુશબૂ, તેની ગરીમા, કુદરતના અદભુત ક્રિએશનને એ માણી જ નહીં શકે. આપણા જીવનમાં સતત આવુ થતુ રહે છે –  એ દેખાય છે ?

      સ્વ’બોધની ક્ષમતા હોવા છતા માણસ બેહોશીમાં જીવવાનું પસંદ કરે, તો સજા મળવાની. પ્રકૃતિના ગહેરા નિયમો છે. અત્યારે મળેલા જીવનને સહજ  સ્વીકારો અને ચૈતન્ય તરફ અભિમુખ થાવ. ભાગવાનું નથી, જાગવાનું છે.

     અત્યારે મળેલા જીવનના બારામાં ફરિયાદ કોને કરશો ? અંહી ઇફેક્ટ કોઝ બને છે, અને કોઝ ઇફેક્ટ બને છે. ભીતરમાં જાગૃતિ વધશે, એટલે બધું સાફ સાફ દેખાશે. દેશી ભાષામાં કહે છે ને કે, દિલમાં દીવો કરી લો. ભીતરની જાગૃતિ નહીં આવે, ત્યાં સુધી બહારના જગતમાં કંઇ પણ બની જાવ, કંઈ પણ મેળવી લો, પણ ભીતર કંઇક ખૂટે છે તે અહેસાસ થતો જ રહેશે.

      ચૈતન્ય તત્વ, ડિવાઇન ફ્રેગમેન્ટ, આત્મસત્તા એવા નામથી ઓળખીએ છીએ તે સત્તા તો એવી ને એવી છે.  જીવ-સંસ્કારના માળખાનુ આડે આવરણ છે. જીવન શરુ થાય, સાથે આવેલા સંસ્કારોના પડળો ઊખડે, સાથે સાથે નવા પડળો વીંટળાતા જાય. જાગૃતિ ન હોય તો આમ બની જ જવાનું. જીવન પુરું થાય..નવા માળખાના સંસ્કાર એકત્રિત થાય, નવું બીજ બની જાય..વળી નવી સાઈકલ, નવા ટાઇમ સ્કેલ, નવા પ્લાનમાં ચાલુ થાય.

      આત્મસત્તાની અનુભુતિ થાય તેવી સંભાવનાઓ પૂરેપૂરી મુકી છે. તે સત્તાનું અનુસંધાન નહીં થાય, ત્યાં સુધી બધું મળતું રહેશે, ભોગવાતું રહેશે…પણ કંઇક ખૂટતું રહેશે. ભીતરમાં અતૃપ્તિ અનુભવાતી રહેશે.

….બ્રહ્મવેદાંતજી

વિધિઓ – બ્રહ્મવેદાંતજી

       ભીતર જાગૃતિની યાત્રા ચાલુ થાય ત્યારે સ્થુળ શરીર, ભાવ જગત અને વિચાર જગત વિરોધ ઊભા કરશે. હેબિટમાંથી મુક્ત થવું એટલું સરળ નથી. વિરોધના કારણે પીડા જન્મશે. આવી પીડા સાધકે ઝીલવાની છે. આવી પીડાથી ભાગવાનું નથી, પણ જાગવાનું છે. પીડાને સફરિંગ કહે છે. જાગૃતિ માટેની સફરિંગને કોન્શીયસ સફરિંગ કહે. અનનેસેસરી સફરિંગ અને નેસેસરી સફરિંગ  તો સંસારવ્યવહારમાં સતત ભોગવાતી હોય છે.  પણ જાગૃતિ વધારવા કોન્શિયસ સફરિંગમાંથી પસાર થવું પડે છે. આપણે ત્યાં એને તપ કહે.

    જાગૃતિ વધારવા વિધિઓ તો ઘણી આપવામાં આવે છે. પણ ચાલાક મન તેને મિકેનિકલ કરી નાંખે છે. શરીર વિધિ કરી નાંખે અને જીવ ભટકવા ચાલ્યો જાય ! સમાજ પ્રચારમાં, દેહ આચારમાં અને જીવ વિચારમાં ચાલ્યો જાય ! ધર્મના નામે આવું ઘણું ચાલ્યા કરે છે. પણ મનુષ્યનું રૂપાંતરણ અટકી જાય છે.

    ખેડૂત વાવણી કરે. છોડ ધીરે ધીરે મોટો થાય. ડુંડા બેસે. છોડનો કાળક્રમ પૂરો થાય. ડુંડા બેસે પણ તેમા દાણા ન બેઠા હોય તો ખેડુતને કેવી પીડા થાય? આખી સાઇકલ, મોસમ વ્યર્થ ગઇ. આપણો પણ આવો કાળક્રમ છે.

     આપણા ઋષિ મુનિઓએ અદભુત રહસ્યો માણ્યાં છે. ‘ઉર્ધ્વમુલ, અધઃ શાખા’ એમ કહે છે. મહા શૂન્યમાં શુદ્ધ ચૈતન્યનો વાસ. ત્યાંથી આદ્યશક્તિ ઉદભવી. શક્તિના સ્પંદનોમાંથી ઉદભવ્યો નાદ.  નાદનુ એટમિક સ્ટ્રકચર. નાદમાંથી સ્વર જન્મ્યા. સ્વર સાથે વ્યંજનના ઉપયોગથી બન્યા શબ્દો. શબ્દો અને વ્યાકરણની બની ભાષા.  ભાવને, પ્રતીતિને વ્યક્ત કરવા બની ભાષા. વાણી અને વિચારો ખૂબ હોય પણ ભાવ ન હોય, ભીતરની પ્રતીતિ ન હોય, તો જટિલતા વધી જાય.

     કોરા શબ્દોનો ફુગાવો.  વિચારોનાં વાદળાં. ચારે બાજુ જીવને ઝંઝાવાત. રસવિહીન જગત.

     મહાશૂન્યમાં આપણું ઘર. રિટર્ન-ટુ-સોર્સ, ફરી ત્યાં પ્રસ્થાપિત થવું હોય,  તો જે નિયમોથી બંધાયા છીએ, એ જ નિયમોથી છુટકારો. પછી ભીતરની અતૃપ્તિ શમે. અનુભવ અને પ્રતીતિના જગતમાં પુનઃપ્રવેશ અત્યંત જરુરી.

     વિજ્ઞાન ભૈરવ તંત્રમાં ૧૧૨ વિધિ આપી છે. આપણે શિબિરોમાં જોઇ ગયા.  શ્વાસના સહારે, પ્રાણના સહારે, ઇન્દ્રિયોની સંવેદનાઓને સહારે, શુન્યતાના સહારે, ભાવના સહારે અંતરયાત્રા શરુ થઈ શકે તે માટે વિધિઓ અપાઇ છે.

      ભાષા અને શબ્દો ખૂબ મહત્વના માધ્યમ છે. કોરા શબ્દો પ્રાણહીન છે. શબ્દો સાથે ધબકતા પ્રાણ ભળે તો પ્રાણવાન સાહિત્ય પ્રગટે.

       શબ્દો સાથે છલકાતો ભાવ હોય તો કાવ્યો, લાગણીભર્યુ સાહિત્ય પ્રગટે. શબ્દો સાથે જ્ઞાન, દર્શન સંલગ્ન થાય તો સૂત્રો જન્મે; યોગસૂત્ર, બ્રહ્મસૂત્ર, શિવસૂત્ર જન્મે. શબ્દો સાથે અસ્મિતાનો બોધ ભળે ત્યારે વર્ણવાય આત્મતત્વની અનુભૂતિ, અહમ્ બ્રહ્માસ્મિ અને તત્વમસિ ની ઘોષણા, ઉપનિષદો.

….. બ્રહ્મવેદાંતજી

જીવનનું લક્ષ્ય – બ્રહ્મવેદાંતજી

       પૈસા કમાઇને જોઇ લીધું હોય, પદ-પ્રતિષ્ઠા મેળવીને જોઇ લીધું હોય, દેવદર્શન, પોથીપુરાણ, જ્ઞાનચર્ચાઓ કરી લીધી હોય પછી પણ, ભીતર અજંપો ચાલુ રહે. અંદર કંઇક ખુટે છે, તેનો અહેસાસ થતો હોય –  તો ખરી પ્યાસ જન્મવાની શક્યતાઓ વધુ.

જીવ થાકે તો પાકે.

      ફોલ્સ-પર્સનાલિટી, કાલ્પનિક, ભ્રામક આપાધાપીમાંથી તો તરત મુકત થવું પડે. એ તો પડછાયાનો પણ પડછાયો છે. પર્સનાલિટી, વ્યવહારિક જગતનો એક ઉપયોગ છે, એની જરુરત છે.  પણ એ જ જીવનનુ લક્ષ્ય નથી. જીવ રસ લઈ શકે તે માટે આયોજન કરવા પર્સનાલિટી સહયોગી બને તે જરુરી. જીવને સંગીતની મોજ હોય, યાત્રાઓ કરવી ગમતી હોય, ચિત્રકામ કે એવી કળાકારીમાં રસ આવતો હોય, જ્ઞાન-વિજ્ઞાન જાણવાનો રસ હોય. દરેક જીવને ક્યાંક તૃપ્તિનો અહેસાસ થાય એ રીતે આયોજન કરવું પડે. પર્સનાલિટીનુ જગત એને સહયોગી બને તે જરુરી.

     સમજીએ  –

     મગફળીના છોડનુ અવલોકન કરો. છોડ સૌ પ્રથમ પાંદડાંઓની ખૂબ વૃદ્ધિ કરે છે. ખૂબ પાન ઊગે છે. ખૂબ સૂર્યનો પ્રકાશ ઝીલાય છે. જીવનની એક સાઈકલ છે, દાણા બનાવવાના છે. પાંદડાં ખૂબ સૂર્યપ્રકાશ ઝીલી વૃદ્ધિ માટે રસ બનાવે છે. રસનો ઉપયોગ મગફળીનો છોડ સીધો દાણા બનાવવા કરતું નથી. છોડ પહેલાં તો મૂળ પાસે ફોતરાં બનાવે છે. ફોતરાંમાં પોલાણ રાખે છે. ફોતરું બની જાય એટલે છોડની ઇન્ટેલિજન્સ હવે ફોતરાં માં જતા રસને રોકે છે અને દાણો બનાવવા લાગે છે. દાણો એનું લક્ષ્ય છે. ફોતરું રક્ષણ માટે જરુરી છે. જાડું અને મોટું ફોતરું લક્ષ્ય નથી.

       માણસ ફોતરું મોટું  ને મોટું કરતો રહે છે, અને દાણો બનાવવાનું ચૂકી જાય છે. વ્યવહારિક જગતમાંથી ઘણું મેળવી લે છે, પણ અતૃપ્ત રહી જાય છે. એવું કેવું પ્લાનિંગ કરીને જીવ્યા કે, ન ભોગવી શક્યા, ન દઈ શક્યા અને જીવ મુંઝાયા કરે છે ? યુવાન શરીર હોય એટલે કલ્પનાની યાત્રાઓ થાય. ઘરડું શરીર થાય ત્યારે સ્મૃતિની યાત્રાઓ થાય. ભીતર સત્તા તરફની યાત્રા રહી જાય છે.

      જીવન ઊર્જાનો વ્યય અટકે, એ પ્રારંભિક જરુરિયાત. શરીર, ભાવ અને વિચારોના સ્તરે સતત  ઊર્જા વેડફાતી રહે છે, તે પહેલાં તો પોતાની સમજમાં આવી જવું  જોઇએ. ખુબ આપાધાપી થાય એટલે પીડા થાય.

• શરીરની પીડાને વ્યાધિ કહે.
• ભાવની પીડાને આધિ કહે.
• વિચારોની પીડાને ઉપાધિ કહે.

     ત્રિવિધ તાપ અને જીવન પુરુ. જીવન અતૃપ્ત. જાગ્રત પુરુષો આ જ પ્રદેશોમાં સંવેદનાઓનુ સુખ, આહ્લાદ અને પ્રસન્નતા અનુભવે છે. આપણી ભૂલ ક્યાં થાય છે, તે માટે જાગ્રત ચેતનાઓનુ માર્ગદર્શન જરુરી.

….. બ્રહ્મવેદાંતજી