નૂતન વર્ષ હાઈકૂ

સવાર

ચગડોળ

ભાઈલા ચગડોળ!  કેમ દુઃખી દુઃખી થઈ ગયો? આ બધા ક્રુતઘ્ની માણસો તારી પર જ સવારી કરીને તારી જ ખોદણી કરે છે, એ જોઈ દુઃખી કાં થાય? એમની નપાવટ જિંદગીને તારી સાથે સરખાવે છે. એ તો જાત જ એવી. જેનું ખાય એનું જ ખોદે.

ક્યાં રાજા ભોજ અને ક્યાં ગાંગો તેલી?

પણ બધા એવા નથી હોં ! જો ને, આ અવિનાશ વ્યાસે તારી કેવી મોટી મસ કદર કરી છે?

અદ્ધર પદ્ધર હવામાં સદ્ધર
એનો હીંચકો હાલે, એનો હીંચકો હાલે
નાનાં મોટાં સારાં ખોટાં બેસી અંદર મ્હાલે
અરે બે પૈસામાં બબલો જોને
આસમાનમાં મ્હાલે

ખેર, છોડ એ વાત. તારી ઉત્પત્તિને યાદ કર. તું કેવો નિલગિરિ પર્વત પર સાગના ઝાડ પર મ્હાલતો હતો? એ ઠંડી હવા, એ પર્વતોની ટોચ પર તારો મુક્ત સ્વૈરવિહાર. એ વનપંખીઓની તારી ડાળ પર ઝૂલીને મધુરાં ગીતો ગાવાની મજા. એ સુગ્રીવ અને વાલીના વંશજોની તારી ડાળો પકડીને હૂપાહૂપ. એ બધી મહોલાત આ માનવજંતુઓનાં નસીબમાં ક્યાંથી?

તું કહીશ, “ ते हि न दिवसाः गताः । “

પણ, ભાઈલા મારા! પેલા મહાન ગુજરાતી દાદા કહી ગયેલા તે યાદ કર –

એક સરખા દિવસ સુખના કોઈના જાતા નથી.
તેથી જ શાણા સજ્જનો લવલેશ મૂંઝાતા નથી.
[ ‘રાઇનો પર્વત – રમણ ભાઈ નીલકંઠ ]

માટે જ મારા ભાઈ! આ તરણેતરના મેળામાં મ્હાલ . જલસા કર ભાઈ, જલસા !

સમય નથી? – -મૌસમી શુક્લ

‘સમય નથી હોતો એવું કદી નથી હોતું – તે પ્રસંગ કે વ્યક્તિ તમારી priority નથી હોતી’ – આવું ક્યાંક વાંચ્યું હતું. જો તમે તમારી જાત ને પ્રમાણિકતા થી સવાલ પૂછી શકતા હોવ તો આ કરવા જેવું છે. આ વાકય મોટા ભાગે સાચું પડે છે તે પ્રતીતિ થશે. જે પ્રસંગ – ઘટના – વ્યક્તિ આપણા જીવન ની priority હોય તેને માટે થઈ આપણે કોઈ પણ રીતે ‘સમય’ કાઢી લેતા હોઈએ જ છે.
જે વ્યક્તિ ને પોતાના બાળક ને બે ટંક નું ભોજન પૂરું પાડવાનું હોય તેને માટે બાળક સાથે સમય વિતાવવો શકય ન બને તે સ્વાભાવિક છે કેમકે તે ક્ષણે તેની તે priority જ નથી.

પણ, થોડું વધારે કામ કરી હું luxurious life જીવવાના સાધનો વસાવું કે જરૂરિયાત થોડી ઓછી કરી કુટુંબ સાથે સમય વિતાવું તે નક્કી કરવાની સ્વતંત્રતા હોય ત્યારે આપણે ‘priority’ પ્રમાણે વર્તીએ છીએ. ઉદાહરણ તરીકે –

‘બહેન, તમને આ પુસ્તક મોકલુ છું. તમારી પાસે સમય નહીં હોય પણ આ બે પ્રકરણ વાંચજો’
અનુક્રમણિકા જોઈને મને લાગ્યું કે આ પુસ્તક તો વાંચવું જ જોઈએ.
‘ના, આ પુસ્તક તો હું ચોક્કસ જ વાંચીશ. સરસ પુસ્તક છે’

અને વ્યસ્ત schedule હોવા છતાં એ પુસ્તક વાંચી જ શકાયું કેમકે subconscious mind માં તેની priority નક્કી થઈ ગઈ હતી.

તોયે, મને ઉપર નું વાકય અધૂરું લાગે છે. મારે જો લખવાનું હોય તો હું લખું -‘સમય નથી હોતો એવું કદી નથી હોતું – તે પ્રસંગ કે વ્યક્તિ તમારી priority નથી હોતી અથવા તો તમને time management નથી આવડતું.’

દરેક વ્યક્તિ પાસે સમય નિર્ધારિત હોય છે અને તેને શી રીતે વિતાવવો તે આપણા હાથ માં હોય છે. તેથી દરેક ટાસ્ક ને Urgent – Important ના square માં જોયા કરવું જરૂરી છે. કયું કામ તાત્કાલિક કરવું, કયું કામ રાહ જોઈ શકે છે, કયા કામ ની જવાબદારી બીજા ને આપી શકાય છે, કયું કામ કરવાની જરૂર નથી – આટલા મુદ્દા વિશે clarity હશે અને તમારા જીવન ની priorities નક્કી હશે તો કદી ‘સાચા સબંધ અને સાચા વ્યક્તિ’ ને તમે સમય ન આપી શકવાને લીધે અન્યાય નહીં કરો.

એક સરસ લેખ માં વાંચ્યું હતું
– Life is a picture but we live in Pixel.

50-60 વર્ષે જ્યારે તમે તમારા જીવન ની છબી જોવા માંગો છો ત્યારે તેમાં શું જોવા માંગો છો? તે પરિપૂર્ણ ચિત્ર ને અર્થપૂર્ણ બનાવે છે – દરેક દિવસ અને તે દિવસ ની પ્રત્યેક ક્ષણ!

તેથી –
‘ ઓહ, તમારા મેસેજ નો – મેલ નો જવાબ જ ન અપાયો, કેમકે ખૂબ busy હતી.’
‘ઘણા સમય થી ફોન કરવો હતો પણ busy હતી’
‘sorry child, મારે તારો Annual day જોવા આવવું હતું પણ urgent meeting હતી’

આવા બધા જવાબ આપતા પહેલા એક સવાલ જાત ને ચોક્કસ પૂછીશું કે આ વ્યક્તિઓ મારા જીવન ની priorities નથી?

જો છે તો તેમની માટે ચોક્કસ જ સમય નીકળશે – હું તે સમય ફાળવીશ જ.

ટાઈમ મેનેજમેન્ટ – ચીરાગ પટેલ

હું કોણ છું?

મૌસમી પંચોલી શુકલ

Who am I?
What am I doing?
Where am I going?

વેદ – ઉપનિષદ થી લઈને Power of Now સુધી ના દરેક કથાનક માં -પોતાની જાત ને આ ત્રણ મૂળભૂત સવાલ પૂછીને ચકાસ્યા કરવાની વાત છે.

કહેવાય છે – ‘र्इशा वास्यम् इदं सर्वम् ।

કબીર ની આ ઝીણી ચદરિયા પોતાની હોવા છતાં આદમ પોતે નથી તે પ્રગટ કરે છે. ભાગવત ગીતા માં શુભ સંસ્કાર ના સિંચન ની વાત આવે છે. દિવસ ભર – જીવન ભર થતી રહેતી વિવિધ ક્રિયા ને અંતે માનસપટ પર સારા – નરસા સંસ્કાર ની છાપ ઊભી થતી રહે છે. તે તાંતણા ને જો Jainism સાથે જોડીએ તો કાષાય અને પુદ્ગલ ની વાત આવે – એમાં તો એટલે સુધી માનવામાં આવે છે કે કાર્ય કર્યા નું તો કર્મ બંધાય જ છે પણ માત્ર વિચાર થી પણ કાર્ય થઈ જાય છે – Buddhism માં કહે છે કે મનુષ્ય માં આઠ સ્મૃતિ હોય છે. પંચેનદૃઈય ઉપરાંત manovijana, klist manovijana અને alayvijna સાથે મળીને વાસના, કર્મ અને પુનઃ જન્મ નું નિર્માણ કરે છે. તો મીરાં, તુકારામ, ચૈતન્ય મહાપ્રભુજી, કબીર, નાનક નું જીવન સકામ – નિષ્કામ ભક્તિ માર્ગ નો એક અલગ જ રાહ ચીંધે છે. કર્મ – હ્રદય કે બુદ્ધિ – ગમે તે માર્ગે સર્વોચ્ચ શક્તિ સુધી પહોંચી શકાય તે એક સત્ય છે.

ક્યાંક વાંચ્યું હતું – કબ્રસ્તાન એ દુનિયા ની સૌથી મૂલ્યવાન જગ્યા હોય છે કેમકે ત્યાં ન લખાયેલા પુસ્તક, ન ગવાયેલ ગીતો, ન થયેલી શોધો, ન પૂરા થયેલા સ્વપ્ના નો અઢળક ખજાનો છુપાયેલો હોય છે.

ઉપર નું વાકય વાંચીને રોજીંદા જીવન ની ઘટમાળ માંથી સમય ન કાઢી શકવાની લાચારી કે હિંમત પૂર્વક એક ડગલું ન ભરી શકવાની ક્ષમતા ને લીધે જીવન ક્યાંક અધૂરું રહી ગયું હોય એવું લાગે છે – આ ભાવના ને ભારતીય ઉપનિષદ સાતત્ય યોગ સાથે જોડી જીવન ની દરેક ક્ષણ નો ઉત્સવ મનાવવાની વાત કરે છે.

હાઈકૂ – સુરેખ

નૂતન કોઠારી ( નીલ) – વાપી

પરપોટો

કોડિયું

સૂકું ઘાસ

ઘાસ શબ્દ બોલાય અને લીલી હરિયાળી મનની સામે ખડી થઈ જાય. પણ આજે સૂકા ઘાસની વાત કરવી છે.

ઘરની આગળ અને પાછળ ઊગેલું ઘાસ હમ્મેશ ઉનાળામાં જ વાઢવાનું હોય. પણ અમારા બેકયાર્ડમાં સ્ટોરેજ માટેનો નાનો શેડ મૂકવાનો હોવાથી અમારે શિયાળામાં ઘાસ કાપવું પડ્યું.  પીળું, ફિક્કું અને સૂકું ઘાસ કપાવા માંડ્યું, અને અમારા આશ્ચર્ય વચ્ચે નીચેથી લીલાંછમ્મ  ઘાસે દેખા દીધી. આવનાર વસંત  રૂતુ માટે આ બધાં તૃણાંકુર તૈયાર બેઠેલા હતાં. સહેજ ગરમી અડે અને ટપોટપ સૌ પોતાની વિકાસયાત્રા ફરી શરૂ કરી દે.

એ સૂકું ઘાસ છે, તો વસંતમાં હરિયાળી મહોરશે. એ સૂકું ઘાસ છે , તો ઢોરને ચારો નીરી શકાય છે.

સૂકો, દમિયલ ડોસો કોને જોવો ગમે? પણ એ લીલો હતો તો એનો વેલો લીલો છે.

લીલું હો કે, સૂકું – ઘાસ જીવનના સાતત્યના પાયાનાં સજીવો માનું એક છે. 

કુટુંબ – વીનેશ અંતાણી

કુટુંબ શબ્દ છે બહુ નાનો, પરંતુ એના અર્થ અપાર છે. દરેક વ્યક્તિને એના પરિવારમાં થયેલા અનુભવ પ્રમાણે એના અર્થ બદલાતા રહેશે. તેમ છત‍ાં કુટુંબનો અર્થ સમજાવવાની કોશિશ કરતી દરેક વ્યક્તિ માટે એક વાત સામાન્ય જ રહેશે કે એનું કુટુંબ એની જિંદગીનું કેન્દ્રબિંદુ છે.

દરેક પરિવારને મજબૂત ટીમવર્કની જરૂર પડે છે. પરિવારમાં એકતા, સલામતી આપવાનું કમિટમેન્ટ અને એકબીજાનાં સપનાં સાકાર કરવા માટે બધું કરી છૂટવાની ભાવના વગેરે કોઈ પણ પરિવારનો આદર્શ હોવો જોઈએ. કોઈ પણ સમાજમાં કુટુંબ નાનું, પરંતુ ખૂબ મહત્ત્વનું, એકમ હોય છે. કુટુંબમાંથી વિખૂટો પડી ગયેલો માણસ દોરી તૂટી જવાથી વેરવિખેર થઈ ગયેલાં મોતી જેવો હોય છે. કોઈએ કહ્યું છે કે ભગવાનની સૌથી ઉત્તમ કલાકૃતિ કુટુંબ છે.

આખો લેખ વાંચવા વેબ ગુર્જરીના લોગો પર ક્લિક કરો…