સાવ વિચિત્ર અને અરસ્પર વિરોધી લાગે તેવું શિર્ષક છે ને? હા. પણ ‘એમ કેમ છે?’ એની વિગતમાં જતાં પહેલાં આ લખનારની ભૂતકાળની તવારીખમાં થોડુંક ડોકિયું કરી લઈએ. ૧૯૬૨ની સાલમાં શરૂ થયેલી એ તવારીખમાં ૧૯૭૬, ૨૦૧૬ અને ૨૦૧૭ની સાલની ઉત્તરોત્તર વધતી ગયેલી ઊંટાટિયા/ દમની તકલીફ અને માતા અને બે મામાઓની એવી તકલીફો સામેલ છે. પણ એ બધી વેળાઓને હવે શીદ યાદ કરવી? સહેજ શ્રમ પડે અને શ્વાસ ચઢી જાય, એ વાસ્તવિકતા જીવનનો એક ભાગ બની ગઈ હતી અને અંતે હળવી કક્ષાના દમના નિદાન સાથે, એની સાથે શેષ જીવન ગુજારવાની માનસિક તૈયારી કેળવવી પડી હતી.
મે-જુનની અમદાવાદની મુલાકત દરમિયાન લગભગ રોજ અડધો કલાક ચાલવા જવાની ટેવ જળવાઈ હતી, પણ થોડુંક ચાલ્યા પછી, પા અડધી મિનિટ ઊભા રહેવું જ પડતું.
અહીં પાછા આવ્યા પછી, ત્રીજા દિવસે સાંજે બહાર ચાલવા જવા મન થયું અને ઉપરના ચિત્રમાં બતાવ્યા મુજબ ઘરથી (૧) નંબરની જગ્યા સુધીનું અંતર ચાર વખત, ઊભા રહી , શ્વાસ ખાઈ માંડ કપાઈ શકાયું. આગળ જવાની તો સહેજ પણ હિમ્મત થઈ ન હતી. પણ એમ છેક હાર તો કેમ મનાય? આથી મે-જૂન, ૨૦૧૯ની દેશ મુલાકાતના અંતે સ્વજન જેવા શ્રી. જયેન્દ્ર રહેવરે સાવ સહજ રીતે સૂચવ્યું હતું કે, “રોજ સવારે નયણા કોઠે, સશેકા પાણી સાથે હિંગ લો તો?” આમાં ખાસ તકલીફ ન હોવાથી ૧૭ જૂનથી એ પ્રયોગ શરૂ કર્યો હતો. માંડ સાતેક દિવસ એ પ્રયોગ ચાલુ રાખ્યો અને રોજ ઉપરનું અંતર બેળે બેળે કાપવાનો નિર્ધાર. અહો! આશ્ચર્યમ્ ! વચ્ચે માત્ર ત્રણ જ જગ્યાએ એકાદ મિનિટ રોકાઈને (૨) નંબરના સ્થાન સુધી પહોંચી શકાયું છે!
અને વિટામિનની વાત?
વિટામિનની ચાર ગોળીઓ લેવાની રસમ દેશની એક મહિનાની મુલાકાત દરમ્યાન મોકૂફ રાખી હતી. પણ ઉપર જણાવેલ પહેલા અનુભવ પરથી એમ થયું કે, એ રસમ પાછી શરૂ કરવી સારી. આથી એ નીરાશાજનક અનુભવ પછી, ૧) B12, 2) D3, 3) Calcium ane 4) General purpose Vitamins for men above 50 લેવાનું પણ શરૂ કર્યું હતું. પણ એ લેવા છતાં ભુતકાળમાં શ્વાસની તકલીફ તો કાયમ હતીજ. હિંગના પ્રયોગથી એ તકલીફ દૂર તો થઈ,
પણ…… શરીરમાં જણાતી અશક્તિ કદાચ વિટામિનો શરૂ કરવાના કારણે દૂર થઈ છે – એમ મારું માનવું છે. .
અરસ્પર વિરોધી લાગે તેવા આ બે અનુભવ તમને કેવા લાગ્યા?
વાત ગમી જાય
એવી તો છે જ. સાંઈ કવિની એ કવિતાના શબ્દો એટલા સરળ છે કે, કોઈ રસ દર્શન પણ જરૂરી નથી.
પણ આ કવિતા આજે સાંભળતાં જરાક જૂદા વિચારો ઉદભવ્યા.
નેટ જગતની શરૂઆત
ક્યારે થઈ , એની તવારીખ તો ખબર નથી પણ ૨૦૦૫માં એમાં પ્રવેશ કરેલ આ લેખકે એ ગુલાલની
ઉછામણીની શરૂઆત ત્યારથી જોયેલી છે. એ પહેલાં પ્રિન્ટ મિડિયામાં કોઈનું પીરસેલું જ જમવું
પડતું. પોતાનું લખાણ છપાય, એવાં તો સપનાં પણ
આવતાં ન હતાં! બહુ ઉત્સાહી હોય તે, અખબારો
કે સામાયિકોનાં ચર્ચા પત્રોમાં પત્રો લખીને મોકલતા. નસીબ વાળાના પત્રો છપાતા અને કોઈકની
પર ચર્ચા જામી જતી.
પણ નેટ પર પોતાની રચના મૂકવાની સ્વતંત્રતા મળ્યા પછી, એ
જમાના જૂની વ્યવસ્થામાં આમૂલ પરિવર્તન આવી ગયું. પોતાનાં સર્જન પ્રસિદ્ધ કરવાની કે
બીજાનાં સર્જન પર પ્રતિભાવ આપવાની આ ‘મફત’ સવલતનો ખૂબ વ્યાપ આ પંદરેક વર્ષમાં થઈ ગયો.
બ્લોગ અને વેબ સાઈટો પર અબીલ, ગુલાલ અને કદીક કાદવ પણ ઉછાળવાની શરૂઆત થઈ ગઈ.
એ જ ગાળામાં રીતસરના ચર્ચા મંડપની શરૂઆત પણ ગૂગલના
‘ઓરકુટ’થી થઈ હતી. પણ એની ઘણાં પહેલાં આ જણને બહુ જૂના બ્લોગ ‘ફોર એસ વી.’ પર ‘વાતચીત’
વિભાગની ખબર પડી હતી. એ નવી નક્કોર સવલતનો બહુ જ રસપૂર્વક ઉપયોગ પણ કરેલો. એમાં વિભાગવાર
ચર્ચા માટે વ્યવસ્થિત માળખું હતું અને તેમાં વિષયવાર વિચારોનું મજાનું આદાન-પ્રદાન
થતું હતું.
પછી તો એ ચોરો
બહુ વધ્યો – ફેસબુક, વોટ્સેપ, ટ્વિટર, લિન્ક્ડ ઈન, ઈન્સ્ટાગ્રામ અને બીજા વળી કેટલાય
ચોરા પર ગુલાલના ઢગલે ઢગલા ઊછળવા લાગ્યા! શબ્દો જ નહીં – ચિત્રો અને વિડિયો પણ ધડાધડ
ફેંકાવા લાગ્યા. એનો શિષ્ઠ શબ્દ છે – ફોર્વર્ડ! સહેજ કાંક ગમી ગયું અને…… ફોર્વર્ડ
; ગુલાલ ફટ કરીને વેરી દીધો! આવા સોશિયલ મિડિયા પર એટલું બધું મટિરિયલ પીરસાય છે કે,
‘ડિલિટ’ બટન પણ બહુ વપરાય છે!
અમારા જેવા વયસ્કો
માટે તો બગીચાનો બાંકડો કે ગામનો ચોરો હવે વાદળોમાં મ્હાલતો થઈ ગયો છે! હવે ગુલાલી રંગ વાદળોમાં એટલો બધો ફેલાઈ ચૂક્યો
છે કે, એનું વાદળત્વ જોખમમાં હોય તેમ લાગે છે! કદાચ ગુલાલી વરસાદ પણ પડવા માંડે! ‘બુઢ્ઢા
થઈ જવું , એ શું ચીજ છે?’ એમ બોલનાર સ્વ. રમેશ
પારેખને સ્વર્ગમાં અફસોસ થતો હશે કે, ‘થોડો મોડો વિદાય થયો હોત તો હું પણ ‘ગમતાંનો
ગુલાલ’ વાદળોમાં કર્યા પછી વાદળવાસી થાત!’
સંઘરી રાખવા
કરતાં ગમતું વહેંચવું, એ સારી ચીજ તો ગણાય જ, પણ હવે એનો અતિરેક થઈ રહ્યો છે. ગંદકી
પણ એ વહેંચણીમાંથી બાકાત નથી રહી.
આ સંદર્ભમાં
શ્રીમતિ કાજલ ઓઝા વૈદ્યનો આ વિડિયો આપણને વિચારતા કરી દે તેવો છે.
ખેર…
એકલતાના આ ઈલાજનો વાંધો નથી પણ કદાચ આપણે વિચાર શૂન્યતા અને સર્જન શૂન્યતાના નવા તબક્કે
આવીને ઊભા છીએ – એમ આ લખનારનું માનવું છે.
એ નિર્વેદનો
માહોલ પ્રવર્તમાન હતો ત્યાં જ સાંઈ કવિની આ બીજી કવિતા એ જ આલ્બમમાંથી વહેતી થઈ.
કોકના તે વેણને વીણી વીણીને વીરા! ઊછી- ઉધારાં ન કરીએ; હૈયે ઊગે એવી હૈયાની વાતને, ફૂલ જેમ ફોરમની – ધરીએ. [ આખી કવિતા અહીં .]
અને કદાચ એ કવિતામાં
જ આ વિષાદનો ઉકેલ છે. નિર્ભેળ નિજાનંદની એ વાત છે. સ્વગૌરવનો મહિમા છે. ‘દાદ અને વાહ
વાહ’ ની ખેવના વિના, પોતાના સ્વ-સ્વરૂપને ખીલવા
દેવાની શક્યતા એમાં પોરસાઈ છે. એમાં પોતાના તુંબડે તરવાની ગરિમા છે.
બ્લોગ, વેબ સાઈટ
કે સોશિયલ મિડિયાનો વિરોધ નથી પણ એને એક નવો વળાંક આપવાનો સમય પાકી ગયો છે. એમ ન બને
કે, ગુલાલ બહુ ઉછાળવા કરતાં એક સરખા વિચારો ધરાવતા સજ્જનો અને સન્નારીઓની ક્લબો વાદળોમાં
શરૂ થાય?
નેટ મિત્ર શ્રી. મુર્તઝા પટેલના બ્લોગ પર આ વાત વાંચી અને ગમી ગઈ. બાળકોની નિર્દોષતા અને કુદરતી સમજને ઊજાગર કરતી હોઈ – બાળકોના થાનકે ચઢાવી દીધી – ઈવિદ્યાલય પર
શ્રી. મુર્તઝા પટેલ નાઈલ નદીના કાંઠે કેરોમાં વસે છે. પણ તેમના બ્લોગનું સરનામું આ નીચે રહ્યું –
તેમના બ્લોગ પર
પણ અહીં વાત બીજી જ કરવાની છે – વાતના શિર્ષક વિશે. જીવનને લડ્ડુ તરીકે જોવાની વાત ગમી જાય તેવી છે. જેવું હોય તેવું પણ જીવન તો છે ને? ભલે એ લાકડાના લાડુ જેવું લાગતું હોય કે, લોઢાના ચણા ચાવવા જેવું લાગતું હોય. એ પરિસ્થિતિ આપણે બદલી શકવા ભલે શક્તિમાન ન હોઈએ – એને લડ્ડુની જેમ પ્રેમપૂર્વક સ્વીકારવું – એ જીવન જીવવાની એક રીત હોઈ શકે.
જીવનમાં જે પણ આવે અને જે રીતે આવે તેને પૂર્ણ રીતે, પ્રેમપૂર્વક સ્વીકારવાની કળા હાંસલ કરવા જેટલો વિકાસ તમે કરી શકો -તે તમને તમે પોતે આપેલી સૌથી મોટી ભેટ છે. – ઓશો
જીવનની પ્રત્યેક ઘડી પૂર્ણ ધ્યાન અને શક્તિ સાથે ગાળી, એક સાથે માત્ર એક જ ડગલું ભરવાની કળા તમારા જીવનને નવી તાજગી, નવી તાકાત અને સર્જનાત્મકતાથી સભર કરી દેશે. ——————— – ઓશો
આજથી ૧૦,૦૦૦ વર્ષ પહેલાનાં સમયમાં આકાર લેતી આ નવલકથા તમને એક સાવ અજાણ્યા પ્રદેશ, સમય અને સમાજમાં દોરી જશે. પણ એમાંથી ઉજાગર થતાં પાયાનાં માનવમૂલ્યો અને લાગણીઓ તો એકવીસમી સદીના આ ઈન્ટરનેટ યુગમાં પણ એટલાં જ પ્રસ્તુત લાગતાં તમે જોઈ શકશો.
નેટમિત્ર શ્રી અરવિંદ અડાલજા ( જામનગર) હવે આપણી સાથે નથી.
ઘરભંગ થયા પછી અરવિંદ ભાઈ એકલા રહેતા હતા. એમને હું કારણસર જ ‘એકલવીર’ કહેતો. સમાજનાં દૂષણો સામે એમના બ્લોગ પર આક્રોશ / પ્રકોપ પ્રગટ થયા જ કરતો. ૨૦ ઓક્ટોબર – ૨૦૧૮ ના રોજ તેમણે દેહ છોડ્યો.
અરવિંદભાઈ સાથે નેટ -સંગત ઘણા વર્ષ રહી, એટલું જ નહીં – ૨૦૧૧ માં તેમને મળવાનો લ્હાવો પણ મળેલો. એમની સાથેની મુલાકાતનો એક અંશ….
વહેલી સવારે હું જામનગરના બસ સ્ટેન્ડ પરથી, એ એકલવીરના ‘વિસામો’ ફ્લેટ પર પહોંચી ગયો છું. એમના મહેમાનો માટેના રૂમમાં ટુવાલ, નેપકિન અને નવો નક્કોર સાબુ મારે માટે ગોઠવીને તૈયાર રાખેલાં છે.
ચહેરો, હાથ-પગ ધોઈ, બસની રાત્રિ-મુસાફરીના થાકને તિલાંજલિ આપી; હું એમની સાથે રસોડામાં ગપસપ કરવા પહોંચી જાઉં છું. એકલવીર અમારા બે માટે ચા બનાવી રહ્યા છે. ઘરનો ખૂણે ખૂણો વ્યવસ્થિત જણાય છે. કશે કશું અવ્યવસ્થિત નથી – બધું ચોક્ખું ચણાક. મારા આવવાની ખબર હોવા છતાં, એકલા પુરુષને માટે આ વ્યવસ્થિતતા ઊડીને આંખે વળગે તેટલી અસામાન્ય છે!
જન્મ અને મૃત્યુ વચ્ચેના ગાળાને આપણે ‘જીવન’ કહીએ છીએ. વિજ્ઞાનનું કામ આ ગાળાને લંબાવવાનું, ટૅક્નોલૉજીનું કામ આ ગાળા માટે સગવડો ઊભી કરવાનું અને અધ્યાત્મનું કામ આ ગાળાને સુખમય બનાવવાનું છે.
હજુ ગઈકાલની જ વાત છે. રોજના નિત્ય ક્રમ મુજબ હું વોલમાર્ટના આગળના દરવાજાની નજીક આવેલા બાંકડા પર બેઠો હતો. રોજ તો ચારેય દિવાલની જેટલા નજીક જવાય તેટલા જઈ; પૂરા ચાર આંટા મારવાનો નિત્યક્રમ બે એક મહિનાથી જળવાયો છે. મારી પત્ની શોપિંગ કરે અને હું આમ જાતે આપી દીધેલી, વિના પગારના વોચમેનની નોકરી કરું!
પણ ગઈકાલે સવારે કોઈક કારણસર પગમાં થોડોક ઝટકો આવ્યો હતો. આમે ય થોડોક નબળો એવો જમણો ઢીંચણ સહેજ દૂખતો હતો. આથી એક જ રાઉન્ડ માંડ માંડ પતાવી, દુખાવાને વધારે વકરતો અટકાવ્યો હતો. આટલી મોટી જગ્યામાં જ્યોતિને ખોળીને શી રીતે વહેલા પતાવવાની સૂચના આપવી? એટલે ‘ટાઈમ પાસ’ પ્રવૃત્તિ માટે મારી પાસે હમ્મેશ હાજર રહેતા બે કાગળમાંથી ઓરિગામીનાં મોડલ બનાવવામાં હું મશગૂલ હતો. એક કાગળમાંથી ખુરશી બનાવી દીધી હતી, અને બીજા કાગળમાંથી મારું મનપસંદ મોડલ ‘વાઇકિંગ હોડી’ બનાવી રહ્યો હતો.
એટલામાં મને આભાસ થયો કે, કોઈ મારી સામે ઊભું છે. મેં…
આજનો સુવિચાર( લેખકના નામ પર ‘ક્લિક’ કરી; આવા બીજા સુવિચાર મમળાવો.
વાચકોના પ્રતિભાવ