બાળકોને ગમે તેવો ફોટો! પણ અહીં એ માટે કે, એ ‘સુજા’એ ફૂલાવ્યો છે! આ એક નહીં – આવા ૧૦ ફુગ્ગા છેલ્લા ૧૦ દિવસની કસરત – દવાના ભાગ રૂપે ફૂલાવ્યા છે! શરૂઆત કરી ત્યારે પાંચ વખત છાતીમાં પૂરાય એટલી હવા ભરી, ગલોફાં ફૂલાવી આટલો મોટો ફુગ્ગો ફૂલાવ્યો હતો. આ દસ દિવસ પછી ચપટીક તાકાત વધી છે.
તે વખતે નૈસર્ગિક ઉપચારોથી ઘણો જ સુધારો થયો હતો. એટલે તો ૪૦ વરસ ખેંચાઈ શકાયા. પણ એ વખતે તો આ ચરખો જુવાન હતો. હવે ૮૦ ના આંક તરફ ગતિ કરી રહેલ ટાયડા ઘોડા જેવી એની મશીનરીમાં એ તાકાત હવે ક્યાંથી હોય? પણ દસ દસ વરસ વિવિધ જાતના પ્રાણાયમો કરવા છતાં, આ દસ દિવસ જેવું પરિણામ આવ્યું ન હતું.
ફેફસાંના દર્દોના નિષ્ણાત ડોક્ટરની ચકાસણી હેઠળ પાંચ વરસથી એ ચરખો છે. પણ એમની સારવારથી ફરી દમનો જીવલેણ ઉથલો ઊપડ્યો નથી – એટલું જ.
પણ આ પ્રયોગ પરથી એમ લાગ્યું છે કે,
છ એક મહિના આ કોશિશ ચાલુ રહે તો….
મામુલી શ્રમથી પણ ઊભરાઈ આવતો એ હાંફ કદાચ થાકશે!
કોણ છે – એ અફલાતૂન તબીબ?
આખી જિંદગી અમદાવાદમાં જનરલ પ્રેક્ટિસ કરી કેલિફોર્નિયાના ફ્રિમોન્ટમાં દીકરા સાથે નિવૃત્ત જીવન ગાળતા …..
I counted my years & realized that I have less time to live by, than I have lived so far.
I feel like a child who won a pack of candies: at first he ate them with pleasure, but when he realized that there was little left, he began to taste them intensely.
I have no time for endless meetings where the statutes, rules, procedures & internal regulations are discussed, knowing that nothing will be done.
I no longer have the patience to stand absurd people who, despite their chronological age, have not grown up.
My time is too short: I want the essence, my spirit is in a hurry. I do not have much candy In the package anymore.
I want to live next to humans, very realistic people who know How to laugh at their mistakes, Who are not inflated by their own triumphs & who take responsibility for their actions.
In this way, human dignity is defended and we live in truth and honesty. It is the essentials that make life useful. I want to surround myself with people who know how to touch the hearts of those whom hard strokes of life have learned to grow, with sweet touches of the soul.
Yes, I’m in a hurry. I’m in a hurry to live with the intensity that only maturity can give. I do not intend to waste any of the remaining desserts.
I am sure they will be exquisite, much more than those eaten so far. My goal is to reach the end satisfied and at peace with my loved ones and my conscience.
We have two lives & the second begins when you realize you only have one.
એક મિત્રે આ કવિતા મોકલી અને ગમી ગઈ. થોડાક વિચાર જન્મ્યા !
૭૮ વર્ષની ઉમરે આ કવિતા મળી, સદભાગ્યે એવું ‘એક જ જીવન’ દસેક વર્ષથી જીવાવા લાગ્યું છે. જ્યારથી એ પ્રતીતિ થઈ છે, ત્યારથી આ વાત કેટલી બધી સાચી છે – તે બાબત કોઈ જ સંશય રહ્યો નથી. માત્ર એક જ વસવસો રહે છે કે,
So, it’s our responsibility not to react on every donkey released by the media and preserve our relationship with our friends, relatives and community.
વાતનો ગુજરાતી અનુવાદ નથી કરતો પણ એના સારાંશ પર આ એક અવલોકન છે!
પોતાના પંથકમાં ટોળાં ભેગાં કરવાં – એ ધર્મનીતિ ( Theocracy ) અને રાજનીતિની સદીઓથી મહત્વાકાંક્ષા રહી છે. ઈતિહાસ એની સાક્ષી પૂરે છે . એ વૈશ્વિક ચાલબાજી છે.
પણ… આપણે શાણા ગુજરાતીઓ શું એ ન સમજી શકીએ એટલા બધા બુદ્ધુ છીએ?
એક તૂ ના મિલા, સારી દુનિયા મિલે ભી તો ક્યા હૈ… ક્યારેક પ્રાણવાયુ માટે આ શબ્દો સાર્થક થશે એવી તો કોને કલ્પના હોય? ભૂત, ભવિષ્ય અને વર્તમાન આજે એક ક્ષણમાં પુરાઈ ગયાં છે અને એ ક્ષણ … એ ક્ષણ એ અંતર છે… પ્રાણ અને પ્રાણવાયુ વચ્ચેનું, હૃદય અને ફેફસાં વચ્ચેનું, વર્તમાન અને ભવિષ્ય વચ્ચેનું, માનવ અને ટેકનોલોજી વચ્ચેનું, માનવ અને માનવ વચ્ચેનું, સૂનકાર અને ધબકાર વચ્ચેનું. સામાન્ય માનવી -દર્દી હોય કે પરિવારનો સદસ્ય -આશા અને નિરાશાના વમળમાં સપડાયો છે. હવામાં છે … સાઈરનોની ગુંજ, શ્વાસ માટેની તડપન, અધીર આંખો અને ચિત્કાર …મચ્યો છે હાહાકાર.
…આ હાહાકાર….કદાચ ગઈકાલ સુધી આ દોડતી દુનિયાને સ્વપ્ને પણ ખ્યાલ ન હતો કે આવું…
ના! એ વાત તો જૂની થઈ ગઈ……. અને એના કરતાં બે ડગલાં આગળ જાય એવી વાત.
લે, કર વાત ! ટાઢા પોરની ડિંગ લાગે છે !
લો! આ લક્ષ્મણ રાવને જુઓ. દિલ્હીની ઇન્કમટેક્સ ઓફિસની નજીક હજુ પણ એ ફૂટપાથ પર ચા બનાવી પેટિયું રળે છે.
એમાં શું? એવા તો કેટલાય ચાવાળા આખા દેશમાં છે; અને ચા પીવાશે ત્યાં સુધી રહેશે.
પણ લક્ષ્મણરાવની વિશેષતા એ છે કે, ચા વેચતાં વેચતાં, ફાજલ સમયમાં ચોપડીઓ વાંચવાના રવાડે ચઢ્યા અને એ નશાએ એમને લખતા પણ કરી દીધા! અત્યાર સુધીમાં ૨૦ ચોપડીઓ લખીને છપાવી છે. એમાંથી હવે એ ચપટીક કમાય પણ છે. જો કે, ચા પીવડાવવામાં એમને ચાહ(!) અને વકરો બન્ને ખચિત વધારે છે ! સાથે સાથે એવણ ભણ્યા પણ ખરા હોં! બી.એ. તો થયા અને હાલ એમ.એ. ના્ છેલ્લા વરસમાં ભણે પણ છે – દીકરાની સાથે જ તો !
સંસ્કૃત અને સમૃદ્ધ જગતમાં રહેતા આપણને ‘જીવનનો ઉન્માદ’ શું છે –એ કદાચ ખબર જ નથી.
પણ દક્ષિણ અમેરિકાના ચીલી દેશના મધ્યમાં આવેલ અતકામા રણ એ દુનિયાનો સૌથી વધારે સૂકો પ્રદેશ છે. એના મોટા ભાગના વિસ્તારમાં છેલ્લા ૩૦૦ વર્ષમાં વરસાદનું એક પણ ટીપું પડ્યું નથી. પણ દરેક શિયાળામાં થોડી ઘણી ઝાકળ વરસે, એ ત્યાંની વનસ્પતિ સૃષ્ટિ માટે એક ઉત્સવ હોય છે. અને તેમાં પણ ‘બાર વર્ષે બાવો બોલે’ એમ ‘અલ નિનો’ની મહેર થાય તો એ બધીઓને બત્રીસે કોઠે દીવા પ્રગટી જાય!
આ વખતે આશરે ૩૦૦ વર્ષ પછી ઓલ્યા નિનોએ બહુ મહેર કરી નાંખી અને રણરાજી(!) રાજી રાજી થઈ ગઈ. આ બધા ફોટા એની મહેરબાનીનો પ્રતાપ છે.
અહીં તો બસ ‘અવલોકન’નો આનંદ – જીવનનો આનંદ વહેંચવાનો ઉમંગ હોય છે.
માટે….
જમાનાના ઉષ્ણાતિઉષ્ણ વાયરા ભલે વાય. આપણે ફાળે ઝાકળની જે એક બે બુંદ આવેલી હોય; એનાથી આ ક્ષણમાં આમ મહોરી ઊઠીએ તો કેવું ભલા?
અને રમણભાઈ નિલકંઠ યાદ આવી ગયા-
જાઓ ભલે જીવનઆશ સર્વે,
ઉત્પાત થાઓ,ઉપહાસ થાઓ,
થાઓ તિરસ્કાર, વિનાશ થાઓ.
ન એક થાજો પ્રભુ-પ્રીતિ-નાશ.
અને…
એ શ્રેણીના છેલ્લા શબ્દો દોહરાવીએ; આત્મસાત્ કરીએ તો ?
જીવન શું છે? જીવવું શું છે? હોવાપણું શું છે? બનવું શું છે? બદલવું શું છે? એ શોધ શું છે? એ પથ શું છે? એ પથિક શું છે? એ લક્ષ્ય શું છે? એ મૂળ શું છે? એ પરિણામ શું છે?
‘જીવન’ શ્રેણી પર લખવાનું ૨૦૧૩, જુલાઈથી બંધ હતું. કાળબળે, એ અંગે નવા વિચાર આવતા ન હતા. બે ત્રણ દિવસથી એક વિચાર આવ્યો અને આ શ્રેણી શરૂ કરવા મન થયું . પરમ તત્વ લખાવશે, તો એ જૂનો ક્રમ ચાલુ થશે.
આપણે ખાતાં હોઈએ, તે બધાં ફળોમાં કેળાં સૌથી વધારે વપરાય છે. સાવ સામાન્ય માણસને પણ તે પરવડી શકે છે. કદાચ બીજું કશું ન મળે તો , બે ત્રણ કેળાંથી પણ ભૂખ શમી શકે છે. પણ એ તો આપણા સ્વાર્થની વાત.
જે જીવન એ બનાવે છે – એને માટે એ શું કામ આપે તે પ્રશ્નનો જવાબ મને કદી મળ્યો નથી. વનસ્પતિશાસ્ત્ર મુજબ કેળ એ Bulbous plant છે. [ વધારે માહિતી અહીં ... ] એ જાતની વનસ્પતિની વંશવૃદ્ધિ એના મૂળ પાસે ઊગતા બલ્બમાંથી થાય છે. એને ફૂલ તો આવે પણ એ બી બનાવવા નહીં . માત્ર શોભા માટે !
પણ કેળ માત્ર ફૂલ બનાવીને અટકી જતી નથી. એ સરસ મજાનાં કેળાં બીજાને માટે બનાવે છે. કેળાં બરાબર તૈયાર થઈ જાય પછી કેળ સૂકાવા માંડે છે, અને એના બલ્બમાંથી પ્રગટેલ નાની કેળો એની આ ખાનદાની વિરાસતને આગળ ધપાવવા વધવા માંડે છે.
એક જ દિવસે પાડેલા આ વ્યક્તિના બે પોઝ – એક પોઝિટિવ અને બીજો નેગેટિવ. પણ એ તો ફોટોગ્રાફી કળાની વાત. અહીં વાત બીજી કરવાની છે.
કોઈને પણ ડાબી બાજુ વાળો ચહેરો જ વધારે ગમે. આ લખનાર પણ એમાંથી બાકાત નથી. પણ જણ તો એનો એ જ છે. માત્ર બાહ્ય દેખાવ જ ભિન્ન છે. ભિન્ન જ નહીં – એકમેકથી સાવ વિરોધાભાસી.
પણ અંદર?
એ જણની કે કોઈ પણ જણની અંદર પણ બે જણ બિરાજમાન હોય છે. ભલે ને એ મહાન સંત કેમ ન હોય?
આપણને ગમે કે ન ગમે – પણ એ જ તો વાસ્તવિકતા છે ને?
બન્નેનો સ્વીકાર
ન ગમ્યું ને?
ન જ ગમે !
આપણને કુરૂપને દૂર રાખવા કેળવણી આપવામાં આવી છે.
પણ કેળવણીની બીજી રીત એ પણ છે કે,
* જે છે – તેનો સ્વીકાર
* એ બે ભિન્ન સ્વરૂપો પ્રગટ થાય – ત્યારે એને તટસ્થ રીતે જોવાનો મહાવરો
* સાક્ષી ભાવ
અનુભવે એમ સમજાયું છે કે, જેમ જેમ આ મહાવરો પુષ્ટ બનતો જાય, તેમ તેમ અસદનું પ્રમાણ ઘટવા લાગે . ધીમે ધીમે એ જ કાદવમાંથી કમળના છોડનો અંકૂર ફૂટે .
ફૂટે…. ફૂટે …. ને ફૂટે જ
કારણ એ કે, માનવ પિંડના પાયાના જિન્સમાં એ અંકૂર સુષુપ્ત હોય જ છે. એને પોષણ મળે તો એમાંથી નવું સર્જન થાય અને એની ચરસીમામાં કમળ પ્રગટે.
સતત જાગૃતિ.
સતત જાતના સ્વભાવ અને વર્તનનું નિરીક્ષણ.
ક્ષતિ તો થવાની જ. પણ એ માટે પ્રતિક્રમણ .
ફરી એ ન થાયએ માટે શક્તિ આપવાની પરમ તત્વને પ્રાર્થના.
ચાલતા રહીએ
આ લેખના વિચારને સમરૂપ અગાઉના લેખ પણ કદાચ વાચકને ગમે –
આજનો સુવિચાર( લેખકના નામ પર ‘ક્લિક’ કરી; આવા બીજા સુવિચાર મમળાવો.
વાચકોના પ્રતિભાવ